استاد ایرانشناس از ارمنستان گفت: متأسفانه بخش زیادی از جهان مسیحیت از این واقعیت بی‌خبر است که می اث ارمنیان در ایران با احترام نگهداری شده و حتی برای ثبت جهانی آن اقدام شده است. اطلاعات نادرست رسانه‌ای باعث شده چهره‌ای نادرست از ایران ارائه شود، گویی کشوری افراطی است.
به گزارش خبرنویس، وارطان وِسکانیان، استاد ایرانشناسی از کشور ارمنستان در اجلاس بین‌المللی ایرانشناسی که یکشنبه ٢۵ آبان ماه ١۴٠۴ در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد، در سخنانی با موضوع ادبیات و گردشگری، به میراث فرهنگی ملموس ارمنیان در ایران، اشاره کرد و گفت: سخنرانی من درباره میراث فرهنگی ارمنیان در ایران است. البته بیشتر درباره میراث ملموس. ارمنیان در ایران؛ یعنی در فلات ایران، حضوری بسیار دیرینه دارند. ارمنیان در شمال غرب ایران، به‌ویژه در آذربایجان شرقی، حضور تاریخی دارند و استقرار اجتماعی ارمنیان در این منطقه به دوره پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. بنابراین می‌توان گفت جامعه ارمنی در این منطقه، قدمتی چند هزار ساله دارد.
او افزود: منطقه دوم حضور ارمنیان، ایران مرکزی است و به‌ویژه استان اصفهان، که تمرکز جمعیتی ارمنیان در آن از دوره صفویه و پس از سیاست‌های شاه‌عباس آغاز می‌شود. ما در ایران دو گروه جمعیتی ارمنی داریم که از نظر تاریخی، فرهنگی و حتی از نظر گویش با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند؛ زیرا ارمنیان ایران مرکزی، در واقع مهاجرانی هستند که شاه‌عباس کبیر از ارمنستان شرقی، تقریباً از سرزمین‌های جمهوری ارمنستان فعلی به ایران کوچ داد و در اصفهان ساکن کرد. آنان شهر مخصوص خود را ساختند، شهری با نام جلفای نو که امروز یکی از محله‌های مهم اصفهان است. از این منظر ما درباره دو جامعه ارمنی صحبت می‌کنیم که حضور آن‌ها در دو بخش ایران، از نظر تاریخی تقریباً ۲۵۰۰ سال اختلاف زمانی دارد.
وسکانیان اظهار کرد: ذکر نام ارمنیان در متون ایرانی نیز بسیار قدیمی است. در کتیبه بیستون، از مردم ارمنی با نام «ارمیا» یاد شده و نام ارمنستان به‌عنوان یک واحد جغرافیایی ذکر شده است. اگر نگاه کنیم، در همین سالن احتمالاً از میان اقوامی که نامی از آن‌ها در متون باستانی آمده، تنها قومی که از دوران باستان تا امروز حضور مستمر دارد، همین قوم ارمنی است. از این دیدگاه، ارمنیان را ایرانی‌ها بسیار خوب می‌شناسند و این شناخت ریشه در تاریخ طولانی تعاملات دارد.
این ایرانشناس ادامه داد: یکی از مباحث مهم، پیشینه مشترک ایران و ارمنستان پیش از دوره هند و اروپایی‌هاست. بخشی از این مباحث در ارمنستان مورد پژوهش قرار گرفته، اما شواهد بسیار مهمی از معماری و تمدن اورارتو در شمال‌غرب ایران وجود دارد، مانند تپه حسنلو و بقایای معماری اورارتویی که تا بخش‌هایی از ایران گسترش یافته است. حتی از این منطقه یک دستبند با کتیبه یافته شده است که نشان‌دهنده پیوندهای مشترک تمدنی و فرهنگی ایران و ارمنستان است. در ارمنستان، قلعه‌های مرکزی آن حکومت، بعدها تبدیل به پایتخت شدند. این موضوع می‌تواند برای جذب گردشگران از ارمنستان و همچنین کشورهای دیگر جالب باشد. در واقع، ایران باستان تنها منحصر به هخامنشی یا ایلامی (عیلامی) نیست، بلکه تمدن‌ها و فرهنگ‌های مهم دیگری در این منطقه حضور داشته‌اند که بخشی از آن‌ها میراث مشترک ایرانیان و ارمنیان به شمار می‌رود.
وسکانیان گفت: موضوع دیگر، حضور میراث فرهنگی مسیحی ـ ارمنی در ایران است. اگر کشورهای منطقه را با ایران مقایسه کنیم، متأسفانه در برخی از کشورها شاهدیم که نه‌تنها میراث فرهنگی ارمنیان حفظ نمی‌شود، بلکه تلاش می‌شود تاریخ آن تحریف شود. درحالی‌که در ایران، این میراث با احترام نگهداری شده و حتی برای ثبت جهانی آن اقدام شده است؛ از دو کلیسای بسیار مهم برای جهان مسیحیت سخن می‌گویم، کلیسای سنت استپانوس در نزدیکی جلفا، که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و دولت ایران این اقدام را انجام داده است. غیر از ایران، کشوری نمی‌شناسیم که دولت آن بکوشد تا میراث فرهنگی جامعه‌ای دیگر را در فهرست جهانی یونسکو ثبت کند. در اصفهان نیز مجموعه کلیساهای ارزشمند ارمنیان را داریم که به دوران صفویه بازمی‌گردند. این کلیساها از نظر هنری، به‌ویژه شمایل‌نگاری و هنرهای تجسمی، کاملاً منحصربه‌فرد هستند؛ زیرا استادانی ایتالیایی در آن‌ها کار کرده‌اند و آثار ارزشمندی بر جای گذاشته‌اند.
او اظهار کرد: اهمیت فرهنگی ارمنیان از منظر گردشگری دینی در ایران تصویر بسیار جالبی به ما می‌دهد؛ تصویری که در خاورمیانه کمتر نمونه آن را می‌بینیم. ایران کشوری است که هم به میراث اسلامی توجه می‌کند، هم به میراث ایرانیِ پیش از اسلام، به‌ویژه سنت‌و دین زرتشتی و هم به میراث مسیحیان بومی. از این منظر، کلیسای قره‌کلیسا (کلیسای تادئوس مقدس)، یکی از مهم‌ترین مکان‌های مقدس مسیحیت در ایران است؛ زیرا یکی از حواریون دوازده‌گانه حضرت عیسی (ع) در شمال‌غرب ایران و به دست پادشاهی که آن زمان با تبلیغ مسیحیت مخالفت داشت، به شهادت رسیده است. این موضوع جایگاهی همانند آرامگاه پطرس یا پولس رسول در واتیکان دارد و ایران را برای جهان مسیحیت به مقصدی استثنایی تبدیل می‌کند.
او ادامه داد: متاسفانه بخش زیادی از جهان مسیحیت از این واقعیت بی‌خبر است و اطلاعات نادرست رسانه‌ای باعث شده چهره‌ای نادرست از ایران ارائه شود، گویی کشوری افراطی است. درحالی‌که معرفی این میراث فرهنگی می‌تواند این تصویر غلط را به‌سرعت اصلاح کند. در حوزه‌های همکاری علمی نیز، میراث فرهنگی ارمنیان در ایران ظرفیت بسیار گسترده‌ای دارد. نسخه‌های خطی فراوانی که عمدتاً در موزه کلیسای وانک در اصفهان نگهداری می‌شود، از مهم‌ترین اسناد تاریخ جامعه ارمنی در ایران و حتی تاریخ عمومی ایران هستند. این نسخه‌ها می‌توانند برای پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی معرفی و مطالعه شوند.
این ایرانشناس افزود: همچنین ارمنیان در تاریخ ایران نقش پررنگی داشته‌اند، از جمله تاسیس اولین چاپخانه ایران در کلیسای وانک، و ورود برخی از هنرها و فنون مانند تئاتر، هنرهای تصویری و روش‌های نوین چاپ. این‌ها می‌تواند در معرفی چهره واقعی ایران و سیمای فرهنگی آن بسیار مؤثر باشد. در زمینه همکاری‌ها نیز، در دانشگاه دولتی ایروان و در دپارتمان ایرانشناسی که افتخار عضویت در آن را دارم، زمینه‌ها برای همکاری با دوستان ایرانی کاملاً مهیاست. امیدوارم این اجلاس‌ها که بسیار ارزشمند هستند، به آشنایی گسترده‌تر میان پژوهشگرانی که در حوزه ایرانشناسی و ارمن‌شناسی فعالیت دارند کمک کند و زمینه‌ساز همکاری‌های علمی عمیق‌تر باشد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
