به گزارش خبرگزاری ایمنا، ازدواج، فراتر از یک کلمه و نقطه عطفی در مسیر رشد روانی، هویتی و معنایی انسان است؛ در دوران جوانی، فرد در حال شکل‌دادن به تصویری از خود و آینده خود است که این تصویر شامل ارزش‌ها، باورها، نقش‌های اجتماعی و اهداف زندگی می‌شود و ورود به رابطه متعهدانه ازدواج، اگر با آمادگی روانی همراه باشد، می‌تواند بستری برای تعمیق خودشناسی، تجربه پیوند انسانی و شکل‌گیری معنا در زندگی باشد و این تصمیم، برخلاف تصور نادرست برخی افراد، نه پایان آزادی، بلکه آغاز بلوغ روانی و اجتماعی است.
تشکیل خانواده از منظر روان‌شناسی، یکی از بنیادی‌ترین منابع حمایت هیجانی، تعلق خاطر و امنیت روانی در طول زندگی انسان است؛ انسان‌ها به طور طبیعی نیازمند ارتباط، همدلی و حضور در یک ساختار حمایتی هستند و خانواده سالم می‌تواند این نیازها را پاسخ دهد و بستری فراهم کند که فرد در آن احساس دیده شدن، ارزشمندی و پیوند داشته باشد و این احساس تعلق، نه تنها در دوران جوانی، بلکه در تمام مراحل زندگی، نقش مهمی در پیشگیری از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، احساس بی‌معنایی و انزوا ایفا می‌کند.
یکی از مهم‌ترین فواید روان‌شناختی ازدواج، تقویت تنظیم هیجانی و رشد مهارت‌های ارتباطی است، چراکه زندگی مشترک، فرد را در معرض موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که نیازمند گفت‌وگو، حل تعارض، همدلی، سازگاری و پذیرش تفاوت‌ها هستند و این فرایندها، اگر با آگاهی، تمرین و حمایت همراه باشند، می‌توانند به رشد شخصیت، افزایش تاب‌آوری روانی و تقویت مهارت‌های بین‌فردی منجر شوند، در واقع ازدواج می‌تواند بستری برای یادگیری عمیق‌تر درباره خود، دیگری و نحوه تعامل سالم با جهان پیرامون باشد.
از سوی دیگر، ازدواج و تشکیل خانواده می‌توانند نقش مهمی در تثبیت هویت فردی ایفا کنند؛ در روان‌شناسی رشد، هویت‌یابی یکی از وظایف اصلی دوران جوانی است و ورود به رابطه‌ای متعهدانه، اگر با انتخاب آگاهانه و هماهنگی ارزشی همراه باشد، می‌تواند به فرد کمک کند تا نقش‌های جدیدی مانند همسر، والد یا شریک زندگی را در ساختار هویتی خود بگنجاند و این نقش‌ها، در صورت پذیرش سالم و بدون اجبار، به افزایش احساس معنا، انسجام روانی و جهت‌داری در زندگی منجر می‌شوند.
تصمیم‌گیری برای ازدواج نیازمند توانایی‌هایی همچون تفکر آینده‌نگر، ارزیابی منطقی گزینه‌ها و حل مسئله است / چه عواملی بر تصمیم‌گیری افراد برای ازدواج تأثیر می‌گذارد؟
ریحانه صادقی، روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روان‌شناسی کشور با بیان اینکه در دوران جوانی، تصمیم‌گیری برای ازدواج و تشکیل خانواده یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین انتخاب‌های زندگی محسوب می‌شود، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: این تصمیم نه تنها تحت تأثیر عوامل اقتصادی و فرهنگی قرار دارد، بلکه از منظر روان‌شناسی نیز به شدت وابسته به فرایندهای شناختی، هیجانی و تجربی فرد است و بسیاری از جوانان در مواجهه با این انتخاب، دچار تردید، اضطراب یا تعویق می‌شوند، چراکه ذهن آنها درگیر ارزیابی‌های چندلایه درباره آینده، تعهد و هویت فردی است.
وی با بیان اینکه تصمیم‌گیری برای ازدواج نیازمند توانایی‌هایی همچون تفکر آینده‌نگر، ارزیابی منطقی گزینه‌ها و حل مسئله در شرایط نبود قطعیت است، می‌افزاید: جوانی دوره‌ای است که مغز هنوز در حال تکامل عملکردهای اجرایی است و مهارت‌هایی مانند پیش‌بینی پیامدهای بلندمدت، سنجش تطابق ارزش‌ها و مدیریت تعارضات در این سنین نیازمند آموزش و تمرین است و نبود این مهارت‌ها می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های هیجانی یا اجتناب از انتخاب‌های مهم شود.
روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روان‌شناسی کشور با اشاره به اینکه هیجانات نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در این فرایند دارند، تصریح می‌کند: عشق، ترس، اضطراب، امید یا حتی احساس ناکافی بودن می‌توانند مسیر تصمیم‌گیری را تغییر دهند و به عنوان مثال، ترس از طلاق یا شکست ممکن است فرد را از ورود به رابطه باز دارد، در حالی که هیجان عشق بدون شناخت کافی می‌تواند به انتخاب‌های شتاب‌زده منجر شود؛ مهارت تنظیم هیجانی، یعنی توانایی شناخت، مدیریت و هدایت احساسات که یکی از کلیدهای روان‌شناختی برای تصمیم‌گیری سالم در زمینه ازدواج است.
تأثیر عمیق تجربه‌های گذشته و یادگیری اجتماعی در شکل‌گیری نگرش نسبت به ازدواج / ضرورت توجه به آموزش‌های هدفمند برای تقویت آمادگی روانی جوانان
صادقی با بیان اینکه تجربه‌های گذشته و یادگیری اجتماعی نیز در شکل‌گیری نگرش جوانان نسبت به ازدواج تأثیر عمیقی دارند، ادامه می‌دهد: افرادی که در خانواده‌های پرتنش یا طلاق‌دیده رشد کرده‌اند، ممکن است نسبت به ازدواج بدبین باشند یا از تعهد بترسند و در مقابل، مشاهده روابط سالم و حمایت‌گرایانه می‌تواند انگیزه تشکیل خانواده را تقویت کند، از همین رو تجربه‌های زیسته و الگوهای رفتاری اطرافیان نقش مهمی در شکل‌گیری آمادگی روانی برای ازدواج دارند.
وی با بیان اینکه برای تقویت آمادگی روانی جوانان جهت ازدواج، باید آموزش‌های هدفمند در زمینه مهارت‌های تصمیم‌گیری، خودشناسی، ارتباط مؤثر و تنظیم هیجانی در مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها گنجانده شود، می‌گوید: مشاوره‌های پیش از ازدواج نیز می‌توانند با رویکرد روان‌شناسی شناختی و هیجانی، به جوانان کمک کنند تا انتخابی آگاهانه‌تر و پایدارتر داشته باشند، همچنین ایجاد فضاهای گفت‌وگو و تجربه‌محور برای بازسازی نگرش‌های منفی نسبت به ازدواج ضروری است.
روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روان‌شناسی کشور با اشاره به اینکه تصمیم‌گیری برای ازدواج در سنین جوانی نه یک انتخاب تنها فردی، بلکه یک فرایند روان‌شناختی پیچیده است که نیازمند حمایت اجتماعی، آموزش مهارت‌های ذهنی و هیجانی و بازسازی تجربه‌های گذشته است، اضافه می‌کند: اگر جامعه بتواند این بستر را فراهم کند، نه تنها نرخ ازدواج افزایش می‌یابد، بلکه کیفیت روابط و سلامت روان نسل آینده نیز تضمین خواهد شد.
تصمیم‌گیری برای ازدواج بازتابی از بلوغ روانی و آمادگی برای ورود به مرحله‌ای جدید است / ازدواج موفق چه زمانی شکل می‌گیرد؟
زهره سادات کاظمی، روانشناس و مشاور تربیتی با اشاره به اینکه تصمیم‌گیری برای ازدواج در دوران جوانی، بیش از اینکه یک انتخاب اجتماعی باشد، بازتابی از بلوغ روانی، هویت‌یابی فردی و آمادگی برای ورود به مرحله‌ای جدید از زندگی است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در این سنین، فرد در حال شکل‌دادن به تصویری از خود است که شامل ارزش‌ها، باورها و نقش‌های آینده او می‌شود و ازدواج، به عنوان یکی از مهم‌ترین نقش‌های اجتماعی، نیازمند آن است که فرد به سطحی از انسجام روانی و خودشناسی رسیده باشد تا بتواند این نقش را با آگاهی و مسئولیت‌پذیری بپذیرد.
وی با بیان اینکه یکی از عوامل روان‌شناختی مؤثر در این تصمیم، میزان انعطاف‌پذیری شناختی فرد است، می‌افزاید: جوانی دوره‌ای است که ذهن هنوز در حال تجربه کردن و بازتعریف باورها است و کسانی که توانایی تطبیق با تغییرات، پذیرش تفاوت‌ها و بازنگری در دیدگاه‌های خود را دارند، آمادگی بیشتری برای ورود به روابط بلندمدت و پیچیده مانند ازدواج خواهند داشت و در مقابل، تفکر خشک و مطلق‌گرایانه می‌تواند مانعی جدی در مسیر تصمیم‌گیری سالم باشد.
روانشناس و مشاور تربیتی با بیان اینکه نقش هویت فردی نیز در این فرایند بسیار پررنگ است، تصریح می‌کند: جوانی زمانی است که فرد در حال پاسخ دادن به پرسش‌هایی مانند «من کی هستم؟» و «چه می‌خواهم باشم؟» است و اگر هویت فردی هنوز در حال شکل‌گیری باشد، ورود به رابطه‌ای متعهدانه ممکن است با سردرگمی، وابستگی ناسالم یا تعارض‌های درونی همراه شود و باید توجه داشت که ازدواج موفق زمانی شکل می‌گیرد که هر دو نفر با هویت‌های به نسبت تثبیت شده وارد رابطه شوند، نه برای تکمیل یا فرار از خلأهای شخصی.
تأثیرگذاری نگرش‌های جمعی و روایت‌های فرهنگی بر ازدواج / نقش تخیل و تصویرسازی ذهنی در تصمیم‌گیری جوانان بسیار مهم است
کاظمی ادامه می‌دهد: نگرش‌های جمعی و روایت‌های فرهنگی درباره ازدواج نیز بر تصمیم‌گیری فردی تأثیر می‌گذارند و اگر ازدواج در جامعه به عنوان یک انتخاب آزاد، رشددهنده و انسانی معرفی شود، جوانان با اعتماد بیشتری به سمت آن می‌روند، اما اگر با فشار یا اجبار همراه باشد، ممکن است واکنش‌های دفاعی، تعویق یا حتی انکار در برابر آن شکل بگیرد، بنابراین بازسازی گفتمان فرهنگی درباره ازدواج یکی از پیش‌شرط‌های روان‌شناختی برای افزایش تمایل به تشکیل خانواده است.
وی با بیان اینکه نقش تخیل و تصویرسازی ذهنی نیز در تصمیم‌گیری جوانان بسیار مهم است، می‌گوید: بسیاری از افراد بر اساس تصاویری که از کودکی در ذهن آنها شکل گرفته است، به ازدواج نگاه می‌کنند و اگر این تصاویر با واقعیت‌های روانی و ارتباطی همخوان نباشند، ممکن است فرد دچار ناامیدی یا اجتناب شود و آموزش مهارت تصویرسازی واقع‌گرایانه و بازنگری در انتظارات می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های سالم‌تر منجر شود.
روانشناس و مشاور تربیتی با اشاره به این تصمیم‌گیری برای ازدواج در جوانی نیازمند ترکیبی از خودشناسی، انعطاف‌پذیری، هویت‌یابی و بازنگری در روایت‌های ذهنی و اجتماعی است، اضافه می‌کند: این فرایند نه با فشار و اجبار، بلکه با گفت‌وگو، آموزش و تجربه‌های معنادار شکل می‌گیرد و اگر جامعه بتواند بستری فراهم کند که جوانان در آن با خود و دیگری روبه‌رو شوند، ازدواج دیگر یک انتخاب پراضطراب نخواهد بود، بلکه مسیری برای رشد، معنا و پیوند انسانی خواهد شد.
تصمیم‌گیری برای ازدواج در جوانی، نیازمند آمادگی روانی، خودشناسی، توانایی مواجهه با پیچیدگی‌های رابطه و شجاعت ورود به تعهد است، برخی جوانان، به دلیل تجربه‌های خانوادگی، روایت‌های فرهنگی یا ترس‌های درونی، نسبت به ازدواج دچار تردید، تعویق یا اجتناب می‌شوند و در چنین شرایطی، آموزش مهارت‌های تصمیم‌گیری، تنظیم هیجانی، خودآگاهی و بازنگری در باورهای نادرست می‌تواند مسیر انتخاب را روشن‌تر کند و از تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده یا تعویق‌های مزمن جلوگیری کند که این آموزش‌ها باید در بسترهای رسمی و غیررسمی، از مدرسه تا رسانه، گنجانده شوند.
ازدواج همچنین می‌تواند نقش مهمی در تقویت حس مسئولیت‌پذیری، رشد اخلاقی و بلوغ اجتماعی فرد ایفا کند، چراکه ورود به رابطه‌ای متعهدانه، فرد را با پیامدهای انتخاب‌های خود روبه‌رو می‌سازد و او را به بازنگری در رفتار، گفتار و تصمیماتش وامی‌دارد که این فرایند، اگر با حمایت، گفت‌وگوی سالم و فضای رشد همراه باشد، می‌تواند به افزایش همدلی، تقویت وجدان فردی و رشد اخلاقی منجر شود.
تشکیل خانواده بستری برای تجربه عشق بالغ، پایدار و رشددهنده است و عشق در چارچوب خانواده می‌تواند به پیوندی عمیق، پایدار و انسانی تبدیل شود و این نوع عشق که با شناخت، تعهد، همدلی و پذیرش همراه است، یکی از منابع اصلی رضایت روانی، انگیزه رشد و احساس معنا در زندگی بزرگسالی محسوب می‌شود و تجربه چنین عشقی، نه تنها فرد را از تنهایی روانی نجات می‌دهد، بلکه به او انگیزه‌ی بیشتری برای مراقبت، تلاش و ساختن آینده‌ای مشترک می‌بخشد.
به طور کلی، ازدواج و تشکیل خانواده، اگر با آمادگی روانی، انتخاب آگاهانه، آموزش مهارت‌های ارتباطی و حمایت اجتماعی همراه باشند، می‌توانند به یکی از مهم‌ترین منابع رشد، معنا، امنیت روانی و پیوند انسانی در زندگی تبدیل شوند و این مسیر، نیازمند بازسازی روایت‌های فرهنگی، گفت‌وگوی بین‌نسلی و ایجاد فضاهایی برای تجربه سالم است و باید توجه داشت که ازدواج، یک انتخاب انسانی و روان‌شناختی است که می‌تواند زندگی را ژرف‌تر، زیباتر و معنادارتر کند، به شرط اینکه با آگاهی، عشق و مسئولیت همراه باشد.
منبع: ایمنا
