به گزارش خبرگزاری ایمنا، در جهان امروز که با پیچیدگی‌های فرهنگی، روانی و فناورانه روبه‌رو است، تربیت فرزند دیگر تنها یک وظیفه خانوادگی نیست، بلکه به مسئله‌ای راهبردی در سطح اجتماعی و تمدنی تبدیل شده است و خانواده‌ها، مربیان و سیاست‌گذاران آموزشی به دنبال الگوهایی هستند که بتوانند انسان‌هایی متعادل، اخلاق‌مدار و مسئولیت‌پذیر پرورش دهند و در این میان، آموزه‌های اهل‌بیت (ع) و به‌ویژه امام حسن مجتبی (ع) می‌توانند چراغ راهی برای بازاندیشی در شیوه‌های تربیتی باشند.
یکی از احادیث برجسته امام حسن مجتبی (ع) در این زمینه به شرح زیر است:
«بهترین پدران کسانی هستند که فرزندان خود را به نیکی تربیت کنند و بهترین فرزندان کسانی هستند که اطاعت پدر و مادر را نیکو انجام دهند.»
این حدیث، با بیانی موجز، اما عمیق، به دو رکن اساسی در تربیت خانوادگی اشاره دارد که شامل مسئولیت والدین در تربیت فرزند و نقش فرزند در پاسخ‌گویی اخلاقی به این تربیت می‌شود.
مفهوم بهترین بودن در نقش‌های خانوادگی
امام حسن (ع) با استفاده از واژه بهترین، سطح انتظارات از والدین و فرزندان را از حد وظیفه‌مندی روزمره به سطح تعالی اخلاقی ارتقا می‌دهند که این تعبیر نشان می‌دهد که تربیت فرزند نه‌تنها یک مسئولیت طبیعی، بلکه فرصتی برای رشد معنوی و اخلاقی والدین است و «بهترین بودن» در این زمینه به معنای ایفای نقش تربیتی با آگاهی، محبت و تعهدی است که ریشه در شناخت انسان و هدف خلقت دارد.
تربیت نیکو به‌عنوان مسئولیت فعال والدین
در بخش نخست حدیث، امام حسن (ع) والدین را به تربیتی دعوت می‌کند که از سطح واکنش‌های روزمره فراتر رفته و به یک فرایند آگاهانه، هدفمند و اخلاق‌محور تبدیل شود و تربیت نیکو، تربیتی است که در آن کودک نه‌تنها آموزش می‌بیند، بلکه شخصیت، باورها و ارزش‌های بنیادین او نیز شکل می‌گیرد و این نوع تربیت نیازمند حضور فعال والدین، گفت‌وگوی مستمر و الگوسازی رفتاری در زندگی روزمره است.
اطاعت نیکو از سوی فرزندان؛ نشانه تربیت موفق
در بخش دوم حدیث، امام حسن (ع) به نقش فرزندان در تعامل تربیتی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که اطاعت نیکو، اطاعتی آگاهانه، محترمانه و از روی محبت است که از درک جایگاه والدین و پذیرش راهنمایی‌های آنان ناشی می‌شود و این نوع اطاعت، نشانه‌ای از تربیت موفق و رابطه سالم میان والدین و فرزند است و این رابطه بر پایه اعتماد، احترام و همدلی بنا شده است.
تربیت به‌مثابه تعامل دوطرفه و پویا است
این حدیث، تربیت را فرایندی دوسویه معرفی می‌کند ووالدین با تربیت نیکو، زمینه رشد فرزند را فراهم می‌کنند و فرزندان با اطاعت نیکو، پاسخ‌گوی این تربیت هستند و چنین تعاملی، خانواده را به نهادی پویا و اخلاق‌محور تبدیل می‌کند که در آن همه اعضا در رشد یکدیگر نقش دارند؛ این مدل تربیتی، از سلطه‌گری والدین و سرکشی فرزندان جلوگیری می‌کند و جای آن را به گفت‌وگو، هم‌افزایی و مشارکت می‌دهد.
تربیت نیکو، تربیتی متعادل است که میان محبت و نظم، آزادی و مسئولیت، آموزش و تجربه تعادل برقرار می‌کند و امام حسن (ع) با این نگاه، والدین را به تربیتی دعوت می‌کند که در آن کودک احساس امنیت، احترام و رشد کند و این تربیت نه با سخت‌گیری افراطی شخصیت کودک را سرکوب می‌کند و نه با آزادی بی‌حد او را بی‌مسئولیت بار می‌آورد.
تربیت به‌عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدت اخلاقی
تربیت فرزند، سرمایه‌گذاری‌ای است که ثمرات آن در آینده فرد، خانواده و جامعه نمایان می‌شود و امام حسن (ع) والدین را به تربیتی دعوت می‌کند که نه‌تنها برای موفقیت دنیوی فرزند، بلکه برای رشد معنوی، اخلاقی و سعادت اخروی او برنامه‌ریزی شده باشد و این نگاه، تربیت را از سطح ابزاری به سطح رسالت انسانی ارتقا می‌دهد.
نقش الگویی والدین در شکل‌گیری شخصیت فرزند
برای تحقق اطاعت نیکو، والدین باید خود الگوی نیکی باشند و رفتارهای روزمره، نحوه گفت‌وگو، شیوه حل مسائل خانوادگی و حتی واکنش‌های عاطفی والدین، همگی در شکل‌گیری شخصیت فرزند مؤثر است؛ امام حسن (ع) به‌طور ضمنی تأکید می‌کند که تربیت موفق، با رفتار والدین آغاز می‌شود و گفتار تنها زمانی مؤثر است که با عمل همراه باشد.
تربیت اخلاقی فراتر از آموزش رفتاری
تربیت نیکو، تنها آموزش رفتارهای مطلوب نیست؛ بلکه پرورش فضائل اخلاقی همچون صداقت، گذشت، مسئولیت‌پذیری، وفاداری و همدلی است و امام حسن (ع) با این نگاه، تربیت را به فرایندی عمیق و ریشه‌دار تبدیل می‌کند که در آن انسان‌سازی هدف اصلی است که چنین تربیتی، کودک را برای مواجهه با چالش‌های اخلاقی و اجتماعی آماده می‌سازد.
تأثیر تربیت خانوادگی بر سلامت اجتماعی
خانواده‌هایی که این الگوی تربیتی را اجرا کنند، جامعه‌ای خواهند ساخت که در آن احترام، مسئولیت‌پذیری، همدلی و عدالت اجتماعی حاکم است و تربیت نیکو در خانواده، پایه‌گذار سلامت روانی، اخلاقی و اجتماعی جامعه است و از بروز آسیب‌های فردی و جمعی جلوگیری می‌کند و امام حسن (ع) با این نگاه، تربیت را نه‌تنها وظیفه خانوادگی، بلکه مسئولیتی اجتماعی می‌داند.
تربیت حسنی؛ الگویی برای نسل‌سازی تمدنی
حدیث امام حسن (ع) الگویی ارائه می‌دهد که می‌تواند مبنای تربیت نسل‌هایی مؤمن، اخلاق‌مدار، مسئول و تمدن‌ساز باشد و در این تربیت، فرزند نه‌تنها اطاعت می‌کند، بلکه خود به مربی نسل بعد تبدیل می‌شود و این نگاه، خانواده را به مدرسه‌ای برای انسان‌سازی و جامعه‌پردازی تبدیل می‌کند؛ مدرسه‌ای که در آن عشق، عقل و اخلاق در خدمت رشد انسان قرار می‌گیرند.
منبع: ایمنا
