در سال‌های اخیر تب برنزه شدن، چه با آفتاب و چه با سولاریوم، میان جوانان به‌ویژه در فصول گرم سال افزایش یافته است. اما این زیبایی ظاهری بهایی سنگین دارد. در این مقاله از خبرنویس، به بررسی علمی، پزشکی و تخصصی عوارض برنزه شدن با نور خورشید و سولار، تفاوت‌های آنها، خطرات بالقوه برای پوست و بدن و توصیه‌های پیشگیرانه می‌پردازیم.
برنزه شدن: جذابیتی فریبنده با بهایی سنگین
برنزه شدن به‌عنوان نمادی از زیبایی، جذابیت و سلامت فیزیکی در بسیاری از جوامع رواج یافته است. چه با دراز کشیدن زیر نور آفتاب و چه با استفاده از دستگاه‌های سولاریوم، افراد زیادی به‌ویژه جوانان و نوجوانان به دنبال پوست طلایی‌رنگ هستند. اما آیا این تغییر ظاهری به قیمت سلامت تمام می‌شود؟
برنزه شدن چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
برنزه شدن نتیجه‌ی تماس پوست با اشعه ماورای بنفش (UV) است. اشعه‌ی UV به دو نوع اصلی UVA و UVB تقسیم می‌شود. هر دو نوع می‌توانند به لایه‌های زیرین پوست نفوذ کرده، باعث تحریک سلول‌های ملانوسیت و تولید رنگ‌دانه ملانین شوند. این واکنش دفاعی پوست در برابر آسیب‌های اشعه‌ی UV است.
در سولاریوم نیز دستگاه‌هایی با لامپ‌های ویژه، اشعه‌ی UV تولید می‌کنند که اغلب مقدار بیشتری UVA نسبت به نور خورشید منتشر می‌کند.
خطرات برنزه شدن با نور خورشید
برخلاف تصور عمومی، برنزه شدن نوعی آسیب به پوست محسوب می‌شود. مواجهه‌ی زیاد و مکرر با نور خورشید خطراتی جدی در پی دارد:
- افزایش خطر سرطان پوست: از جمله ملانوما، نوعی سرطان مهاجم و کشنده که در اثر آسیب DNA سلول‌های پوست ایجاد می‌شود.
- پیری زودرس پوست: چین‌وچروک، لک‌های قهوه‌ای و کاهش قابلیت ارتجاعی پوست از جمله پیامدهای شایع هستند.
- سوختگی و التهابات پوستی: در اثر تماس شدید و بدون محافظ با نور خورشید.
- ضعف سیستم ایمنی پوست: قرارگیری بیش از حد در برابر UV می‌تواند عملکرد ایمنی پوست را مختل کند.
سولار؛ خطر پنهان در نور مصنوعی
بسیاری گمان می‌کنند سولاریوم روشی امن‌تر برای برنزه شدن است، اما حقیقت خلاف این تصور است. دستگاه‌های سولار معمولاً مقدار بیشتری اشعه UVA تولید می‌کنند که به عمق بیشتری از پوست نفوذ کرده و در درازمدت آسیب بیشتری ایجاد می‌کنند. خطر ابتلا به ملانوما در افرادی که از سولاریوم استفاده می‌کنند تا 75 درصد بیشتر است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) سولاریوم را در دسته‌ی مواد و روش‌های سرطان‌زا قرار داده است.
تفاوت‌های برنزه شدن با آفتاب و سولار
| ویژگی | آفتاب | سولار |
|---|---|---|
| نوع اشعه | UVA و UVB | بیشتر UVA |
| شدت اشعه | وابسته به زمان و مکان | کنترل‌شده ولی با شدت بالا |
| خطر ملانوما | بالا | بسیار بالا |
| کنترل بر زمان تابش | کمتر | بیشتر |
آیا برنزه شدن بی‌خطر وجود دارد؟
خیر. هیچ‌گونه تماس با اشعه‌ی UV بدون پیامد نیست. حتی اگر از کرم ضدآفتاب استفاده شود، اثر محافظتی آن محدود است و نمی‌تواند 100 درصد از پوست محافظت کند.
تنها روش ایمن برای داشتن پوست برنزه، استفاده از محصولات برنزه‌کننده‌ی بدون نور مانند کرم‌ها و اسپری‌های دارای DHA (دی‌هیدروکسی‌استون) است که با لایه‌های سطحی پوست واکنش داده و رنگ موقتی ایجاد می‌کنند. البته این محصولات نیز باید از برندهای معتبر و مورد تأیید باشند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطرند؟
- افراد با پوست روشن
- کسانی که سابقه خانوادگی سرطان پوست دارند
- افراد دارای تعداد زیاد خال یا خال‌های غیرعادی
- کودکان و نوجوانان، به‌ویژه زیر ۱۸ سال
نکات پزشکی و توصیه‌های پیشگیرانه
- استفاده روزانه از کرم ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰
- پرهیز از آفتاب بین ساعت ۱۰ تا ۱۶
- پوشیدن لباس‌های پوشیده، عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار
- خودداری از مراجعه به سولاریوم، به‌ویژه در نوجوانان
- معاینات دوره‌ای پوست توسط متخصص پوست
و در اخر
اگرچه برنزه شدن می‌تواند ظاهری فریبنده و جذاب به پوست بدهد، اما بهایی که ممکن است در آینده برای آن پرداخته شود، بسیار سنگین است. از سرطان پوست تا پیری زودرس، پیامدهای برنزه شدن به‌ویژه با سولار را نمی‌توان نادیده گرفت. سلامت پوست و بدن بالاتر از زیبایی موقت است.
برنزه شدن، با هر روش، اگر به قیمت آسیب به پوست باشد، نه تنها زیبا نیست، بلکه بسیار پرخطر است. پیشگیری، آموزش و استفاده از روش‌های جایگزین بی‌خطر می‌تواند راه‌حلی مناسب برای علاقه‌مندان به این ترند زیبایی باشد.
