اکوایران: در سال‌های اخیر دولت سعی در تامین مالی بنگاه‌ها از طریق روش‌های نوین تامین مالی دارد، یکی از این ابزارها اوراق گام (گواهی اعتبار مولد) بوده، که از ابتدای کار این اوراق تا به امروز دولت بیش از 103 همت تامین مالی کرده است.
در شرایطی که تنگنای اعتباری و ناترازی بانک‌ها مانعی جدی بر سر راه تأمین مالی بنگاه‌های تولیدی شده، بانک مرکزی در سال های اخیر مسیر تازه‌ای را برای حمایت از بخش واقعی اقتصاد در پیش گرفته است.در همین راستا، طی چند سال گذشته ابزارهایی همچون گواهی اعتبار مولد (گام) برای تأمین سرمایه در گردش، برات الکترونیکی برای انتقال اعتبار بین بنگاه ها و اخیراً کارت رفاهی متصل به اوراق گام برای تحریک هم‌زمان تقاضای خانوار و فروش تولیدکننده طراحی و عملیاتی شده‌اند. این ابزارها به‌دنبال آن هستند که جریان تأمین مالی را به‌جای تمرکز صرف بر پول نقد و تسهیلات مستقیم، به سمت اعتبار قابل انتقال و شفاف در زنجیره تولید هدایت کنند.
مروری بر ماهیت ابزارهای نوین تامین مالی
اوراق گام با عنوان «گواهی اعتبار مولد» به‌اختصار گام، همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، ابزاری برای تأمین مالی بنگاه‌ها به شمار می‌رود که ضمن افزایش سرعت دسترسی به منابع، جایگاهی ویژه در آینده نظام تأمین مالی ایران خواهد داشت. در کنار آن، «کارت‌های رفاهی متصل به اوراق گام» با هدف تأمین مالی هم‌زمان خانوار و بنگاه‌ها طراحی شده‌اند و به‌عنوان یکی از مزایای گواهی‌های اعتبار مولد مورد توجه قرار گرفته‌اند.
در نهایت به «برات الکترونیکی زنجیره تولید» خواهیم پرداخت؛ سندی اعتباری در بستر دیجیتال که امکان نقل‌وانتقال و تنزیل در شبکه بانکی را فراهم کرده و به‌عنوان جایگزینی شفاف و کارآمد برای تسهیلات نقدی سنتی عمل می‌کند. این ابزار نه تنها سرعت تأمین مالی را افزایش می‌دهد، بلکه فرآیند نقل‌وانتقال و تنزیل منابع در شبکه بانکی را نیز سهولت می بخشد.
سهم ابزارهای تامین مالی نوین چقدر است؟
بر اساس داده‌های رسمی بانک مرکزی، از زمان آغاز به‌کار ابزارهای تأمین مالی زنجیره تولید تاکنون، در مجموع حدود ۱۱۴ هزار میلیارد تومان (همت) تأمین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی انجام شده است. در این میان، اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) نقش اصلی را ایفا کرده و از ابتدای عملیاتی شدن خود تاکنون حدود ۱۰۳.۵۲ همت منابع مالی را به بخش تولید اختصاص داده است. در کنار آن، برات الکترونیکی زنجیره تولید که از اسفند ۱۴۰۳ وارد مدار شده، تنها در سال جاری (۱۴۰۴) تا پایان شهریور توانسته ۱۱.۳ همت تأمین مالی ایجاد کند.
صدور بیش از 3.2 برابری اوراق گام تنها در یکسال
نکته قابل توجه، رشد بیش از ۳.۲ برابری صدور اوراق گام در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل است؛ به‌گونه‌ای که این رقم از ۲۹.۷ هزار میلیارد ریال در سال گذشته، به ۹۷.۲ هزار میلیارد ریال تا تاریخ ۲۷ شهریور ۱۴۰۴ رسیده است. با وجود این رشد قابل توجه، با توجه به حجم عظیم نیاز سرمایه در گردش صنایع کشور، ارقام کنونی همچنان در سطحی محدود قرار دارند و نمی‌توانند به‌تنهایی پاسخگوی نیاز گسترده بخش واقعی اقتصاد باشند.
تامین مالی خانوار در کنار بنگاه ها
کارت رفاهی متصل به اوراق گام با هدف تأمین مالی هم‌زمان خانوار و بنگاه‌ها طراحی شده است؛ تاکنون در ۵ بانک و ۸ شرکت پرداخت عملیاتی شده است و قرار است به‌زودی به‌صورت گسترده در شبکه بانکی فعال شود. برات الکترونیکی زنجیره تولید نیز از اسفند ۱۴۰۳ عملیاتی شده و در سال جاری ۱۱۳.۴ هزار میلیارد ریال تأمین مالی در صنایعی همچون خودرو، دام و طیور، فولاد, لوازم خانگی، نساجی، کاغذ و بسته‌بندی، پلاستیک و ساختمان فراهم کرده است. این ابزار همچنین در بورس کالا برای تسویه اعتباری معاملات به‌کار گرفته شده و تاکنون حدود ۱۱ هزار میلیارد ریال در این بستر مورد استفاده قرار گرفته است.
برات الکترونیکی و جایگاه آن در تامین مالی
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که روند انتشار برات الکترونیکی در سال ۱۴۰۴ از یک شروع محدود به سمت جهش‌های جدی حرکت کرده است. در فروردین تنها حدود ۴۵۷ میلیارد ریال برات منتشر شد و در اردیبهشت این رقم حتی کمتر و برابر ۱۴۵ میلیارد ریال بود. از خرداد به بعد اما جهشی چشمگیر رخ داد و انتشار برات به .1۹۲۴ میلیارد ریال رسید. این روند در تیرماه با ثبت ۲۰ هزار و ۷۵۰ میلیارد ریال شتاب گرفت و در مرداد به ۲۷ هزار و ۸۲۰ میلیارد ریال افزایش یافت. اوج عملکرد نیز در شهریور رقم خورد که تا بیست‌وششم این ماه بیش از ۶۲ هزار و ۳۴۶ میلیارد ریال برات الکترونیکی منتشر شد.
این ارقام نشان می‌دهد که ابزار برات الکترونیکی پس از یک دوره آغازین با حجم اندک، توانسته در ماه‌های میانی سال جاری جایگاه قابل توجهی در تأمین مالی زنجیره تولید به‌دست آورد و مسیر رشد پرشتابی را تجربه کند.
بانک مرکزی برای توسعه ابزارهای زنجیره‌ای مجموعه‌ای از اقدامات همچون اصلاح دستورالعمل‌ها، پذیرش اوراق گام در دستگاه‌های اجرایی و عملیاتی‌سازی فاز دوم برات الکترونیکی را دنبال می‌کند. با این حال، در مقایسه با ۲۴۴۱.۷ همت تسهیلات اعطایی به کسب‌وکارها در پنج‌ماهه ابتدای ۱۴۰۴، مجموع تأمین مالی نوین از مسیر گام و برات از ابتدای پیدایش تنها ۱۱۴.۸۲ همت (حدود ۴.۷ درصد) بوده است. حتی اوراق گام که در سال جاری 9.72 همت تأمین مالی ایجاد کرده، تنها 0.4در حدود درصد از کل تسهیلات کسب‌وکارها را پوشش داده است. این ارقام نشان می‌دهد که با وجود رشد محسوس ابزارهای نوین، هنوز سهم آن‌ها در ساختار تأمین مالی بسیار محدود است و نیاز به گسترش جدی دارد.
منبع: اکوایران
