به گزارش خبرگزاری ایمنا، دفاع مقدس به عنوان یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران، بخش مهمی از هویت ملی و دینی کشور ما را شکل داده است. این واقعه تاریخی، تنها یک جنگ نظامی نبود، بلکه میدانی برای ظهور و تقویت ارزش‌های انسانی و معنوی همچون ایثار، شجاعت، مقاومت و وحدت ملی است.
نسل‌های گذشته این ارزش‌ها را در خون و جان خود حس کردند، اما برای نسل‌های جدید که تجربه‌ای از آن دوران ندارند، مسئولیت انتقال این میراث فرهنگی و معنوی بر عهده نظام آموزشی است. در این میان، نظام آموزش و پرورش نقشی کلیدی در حفظ و زنده نگه داشتن این ارزش‌ها دارند.
نظام آموزش و پرورش به‌عنوان نهادی کلیدی برای انتقال ارزش‌های فرهنگی و ملی از نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده، نقشی بی‌بدیل در حفظ و تداوم ارزش‌های دفاع مقدس دارد. یکی از چالش‌های مهم در این مسیر، ایجاد پلی مؤثر میان واقعیت‌های تاریخی و نیازهای روانی و اجتماعی نسل جدید است.
کودکان و نوجوانان امروزی، با دنیایی متفاوت از دوران دفاع مقدس بزرگ می‌شوند و نمی‌توانند تجربه‌های مستقیم آن دوران را درک کنند، بنابراین این وظیفه آموزش و پرورش است که این مفاهیم را به شیوه‌ای که با زندگی روزمره و چالش‌های آنها هماهنگ باشد، آموزش دهد.
ایجاد پیوند معنوی و رفتاری میان ارزش‌های دوران جنگ و نیازهای جامعه امروز نیازمند راهکارهای خلاقانه است. به عنوان مثال، می‌توان از شبیه‌سازی‌های آموزشی استفاده کرد تا دانش‌آموزان به‌طور عملی با شرایط جنگ و دفاع از کشور آشنا شوند. یکی از موفق‌ترین روش‌ها در این زمینه، استفاده از پروژه‌های تحقیقاتی و فعالیت‌های گروهی است که به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا علاوه بر مطالعه محتوای کتاب‌ها، به تحلیل شرایط دوران جنگ بپردازند و با مفاهیمی همچون مقاومت، فداکاری و همکاری جمعی آشنا شوند.
جایگاه دفاع مقدس در کتب درسی
کتب درسی، به‌ویژه دروس تاریخ و ادبیات فارسی، در ایران به‌صورت منظم به موضوع دفاع مقدس پرداخته‌اند. در بسیاری از این کتب، حوادث مهم جنگ و چالش‌های اجتماعی و سیاسی آن دوران توضیح داده می‌شود. با این حال، نقش کتب درسی تنها در انتقال اطلاعات تاریخی خلاصه نمی‌شود، بلکه هدف مهم‌تر این است که دانش‌آموزان به ارزش‌های پشت این رویدادها پی ببرند و این ارزش‌ها را به‌عنوان بخشی از فرهنگ ملی خود بپذیرند. کتب درسی می‌تواند با معرفی الگوهای شخصیتی همچون شهدا و جانبازان، دانش‌آموزان را به سوی تفکری عمیق‌تر از جنگ و مفاهیم انسانی آن هدایت کند.
تأثیرگذاری بیشتر محتوای دفاع مقدس در کتب درسی، نیازمند رویکردی چندجانبه است. این محتوای درسی باید به شکل روایتی جذاب و زنده ارائه شود تا دانش‌آموزان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند، به عنوان مثال می‌توان به داستان‌های واقعی از رزمندگان جوان و خاطرات آنها اشاره کرد که نه تنها جنبه تاریخی دارند، بلکه الهام‌بخش جوانان برای تقویت روحیه ایثار و همبستگی است. این نوع محتوا موجب می‌شود تا مفاهیم دفاع مقدس در ذهن دانش‌آموزان تثبیت شده و آنها را به درک عمیق‌تری از اهمیت این دوران برساند.
با توجه به تغییرات سریع در جامعه و تحولات فرهنگی و اجتماعی، ضرورت بازبینی محتوای کتب درسی و شیوه‌های آموزشی بیش از پیش احساس می‌شود. نسل امروز، با تجربیات متفاوتی نسبت به دوران جنگ ایران و عراق روبه‌رو است و ازاین‌رو مفاهیم دفاع مقدس نیز باید با رویکردی جدید و به‌روز شده به آنها ارائه شود.
در بازبینی محتوای آموزشی، می‌توان بر تاکید بر مفاهیم همچون همبستگی ملی، مقابله با تحریم‌ها و مقاومت در برابر فشارهای بین‌المللی توجه بیشتری کرد، چرا که این مفاهیم امروز همچنان کاربرد دارد و برای دانش‌آموزان ملموس‌تر خواهد بود.
بازنگری در محتوای آموزشی همچنین به معنای بهبود شیوه‌های تدریس است. استفاده از ابزارهای دیجیتال و منابع چندرسانه‌ای می‌تواند کمک بزرگی به بهبود فرایند آموزش دهد. برای مثال، می‌توان با استفاده از بسترهای آنلاین، مستندات جنگی، فیلم‌ها و تصاویر واقعی دوران دفاع مقدس را به دانش‌آموزان نشان داد. این شیوه‌های جدید آموزشی به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا درگیر تجربه‌های ملموس‌تری از آن دوران شوند و مفاهیم را عمیق‌تر درک کنند.
نقش معلمان در بازنمایی مفاهیم دفاع مقدس
هرچند محتوای کتب درسی بسیار مهم است، اما معلمان نقشی اساسی در چگونگی تدریس و تفهیم این مطالب دارند. معلمان به‌عنوان اصلی‌ترین عوامل ارتباطی بین محتوا و دانش‌آموزان، می‌توانند با استفاده از روش‌های تدریس نوین و خلاقانه، مفاهیم دفاع مقدس را به شکلی جذاب و قابل‌فهم برای نسل جدید ارائه دهند. سخنرانی‌ها، نمایش فیلم‌های مستند و استفاده از داستان‌های واقعی از جمله روش‌های آموزشی است که به شکلی مؤثر می‌تواند به تدریس این مفاهیم کمک کند، همچنین حضور رزمندگان یا جانبازان به عنوان مهمانان ویژه در کلاس‌های درس می‌تواند تجربه‌ای عینی و الهام‌بخش برای دانش‌آموزان ایجاد کند، اما به هر حال مهم است محتوای مدنظر متناسب با مخاطب دانش‌آموز ارائه شود.
معلمان باید علاوه بر تدریس محتوای درسی، بحث‌های آزاد را در کلاس‌ها برای دانش‌آموزان فراهم کنند تا آنها بتوانند آزادانه درباره ارزش‌های دفاع مقدس صحبت کنند و نظر خود را بیان کنند. این بحث‌ها به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا نه‌تنها از منظر تاریخی به دفاع مقدس نگاه کنند، بلکه آن را به عنوان الگویی برای مواجهه با چالش‌های زندگی خود در نظر بگیرند. از طریق این نوع تعاملات، دانش‌آموزان می‌توانند ارزش‌های نظیر مقاومت در برابر مشکلات، وفاداری به وطن و همبستگی اجتماعی را درک کنند و به رفتارهای عملی در زندگی روزمره خود تبدیل کنند.
هرچه برای دوره دفاع مقدس سرمایه‌گذاری و کار کنیم، زیاد نیست
مقام معظم رهبری در سخنرانی‌های متعدد خود به اهمیت و جایگاه مهم دفاع مقدس برای نسل امروز و الگوگیری از آن اشاره کردند. ایشان در یکی از سخنرانی‌های خود فرمودند: «این هشت سال، مظهری از برترین صفاتی است که یک جامعه می‌تواند به آنها ببالد و از جوانان خودش انتظار داشته باشد. یعنی دفاع مقدس مظهر حماسه است، مظهر معنویت و دینداری است، مظهر آرمان‌خواهی است، مظهر ایثار و از خودگذشتگی است، مظهر ایستادگی و پایداری و مقاومت است، مظهر تدبیر و حکمت است.»
رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به محتوای کتاب‌هایی که از زمان جنگ روایت می‌کند، اظهار کرده‌اند: «من توصیه می‌کنم این کتاب‌هایی که در شرح حال سرداران است یا آنچه که در گزارش روزهای جنگ و سال‌های دشوار اول بالخصوص نوشته شده، این را جوان‌ها بخوانند. خود را سیراب کنید از معرفت به آنچه که گذشته است در تاریخ انقلاب.»
آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۸۴ نیز تاکید کرده‌اند: «ما هرچه برای دوره دفاع مقدس سرمایه‌گذاری و کار کنیم، زیاد نیست؛ چون ظرفیت هنری و ادبی کشور برای تبیین این دوره، خیلی گسترده، وسیع و عمیق است و از این ظرفیت تاکنون استفاده‌ی خوب و درخوری نشده.»
استفاده از ارزش‌های دفاع مقدس در تربیت کودکان
دفاع مقدس یک نقطه عطف در تاریخ پر فراز و نشیب کشورمان بود که بیشترین نقش را در ترویج و رشد اهداف انقلاب اسلامی در سطح جامعه ما داشت؛ آنچنان که بسیاری از مفاهیم، هنجارها و ارزش‌هایی که در سطح جامعه تبدیل به یک فرهنگ عمومی شده‌اند، ثمره تبلور آن ارزش‌ها در دوران دفاع مقدس است.
بی شک غفلت و تعلل در این زمینه، برای هر کشوری چنان خسارتی به دنبال خواهد داشت که شاید به هیچ شکلی نتوان آن را جبران کرد. تعلل در زمینه آشنایی کودکان هر مرز و بومی با فرهنگ و ارزش‌های ملی آن مرز و بوم، شاید به بهای نابودی فرهنگ و حتی خود آن مرز و بوم ختم شود. موضوعی که نمی‌توان به سادگی از کنار آن عبور کرد.
از نخستین روزهای حرکت انقلاب اسلامی، موضوع کودک و تربیت کودک، مورد توجه و دقت بزرگان انقلاب اسلامی قرار داشته و دارد. تاکید حضرت امام خمینی (ره) بر «امید بستن به دبستانی‌ها» خود شاهدی بر این مدعاست.
رهبری معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله العالی) نیز دقت ویژه‌ای در این زمینه داشته‌اند و اهمیت تربیت کودک، مورد تأکید ایشان چه در دوران ریاست جمهوری و چه در دوران رهبری‌شان قرار داشته است.
این جملات تنها بخشی از سخنان ایشان در زمان‌های مختلف در این زمینه است:
«کودک ذخیره ارزشمندی برای هر جامعه است و عاقلانه نیست که مردم آن جامعه این ذخیره را دست کم بگیرند، زیرا همان طور که در یک خانواده از پدر و مادر انتظار رسیدگی بیشتری به کودکان می‌رود، سطح جامعه نیز با مسئولان و مدیران و آحاد مردم موظفند این گنجینه ارزشمند را حفظ کرده و آن را سالم نگهدارند. تأثیرپذیری کودک با آن شدت و حساسیتی که دارد یک تأثیرپذیری بسیار پر فرجام و پر عاقبتی است، یعنی تاثیراتش در عاقبت و در فرجام این بچه خیلی زیاد است، و لذا باید روی این خیلی حساب کرد.
اگر حقیقتاً به آرمان‌های اسلامی و ملی و عظمت ایران و ایرانی و جبران راهی که دست‌های استبداد سیاه در این صد و پنجاه سال، دویست سال اخیر ما را در آن کشانده است، فکر می‌کنیم؛ اگر اینها برایمان مهمّ است و به آینده به معنای حقیقی کلمه اهمیت می‌دهیم، پس بایستی به تربیت کودک و نوجوان خیلی بپردازیم، درباره آن خیلی فکر کنیم و اهمیت آن را خیلی بشناسیم؛ که احساس می‌کنم برای برخی از مسئولان امور فرهنگی – دست‌اندرکاران – مسئله به این شکل مطرح نیست! … حقیقتاً باید بگویم که اگر مسئولان امور فرهنگی کشور بخواهند مسئله کودک و نوجوان را آنچنان که هست، مورد اهتمام قرار دهند، من خیال می‌کنم خیلی از آنهایی که مسئولند، از ساعات خوابشان هم خواهند زد تا به این مسئله بپردازند.
امروز قضیه تربیت کودک و نوجوان، با گذشته‌های دور – حتّی با گذشته‌های نه چندان دور، مثلاً با بیست سال پیش – خیلی تفاوت کرده است. مسئولان امور پرورشی و بهداشتی کودکان، در کشور یک بازنگری همه جانبه از کارهای انجام شده در طول این چند سال انجام دهند تا معلوم شود بعد از انقلاب تا چه حد در جهت هدف‌های اسلامی در تربیت و رشد کودک پیش رفته‌ایم.»
دفاع مقدس؛ بستر ناب تبلور ارزش‌های انسانی و اسلامی
دفاع مقدس یک نقطه عطف در تاریخ پر فراز و نشیب کشورمان بود که بیشترین نقش را در ترویج و رشد اهداف انقلاب اسلامی در سطح جامعه ما داشت؛ آنچنان که بسیاری از مفاهیم، هنجارها و ارزش‌هایی که در سطح جامعه تبدیل به یک فرهنگ عمومی شده‌اند، ثمره تبلور آن ارزش‌ها در دوران دفاع مقدس است.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد دوران دفاع مقدس این بود که این دوران به بستری مناسب برای به فعلیت رساندن ارزش‌های ناب انسانی و اسلامی که ریشه در آموزه‌های دینی و فرهنگ ملی کشورمان داشته، تبدیل شد و به همین سبب، این دوران مملو از ارزش‌های نابی همچون فداکاری، ایثار، از خود گذشتگی، نوع دوستی، شجاعت و دیگر صفات اخلاقی و رفتاری نیکو بود؛ ارزش‌هایی که آموزش و انتقال آن به کودکان، بی شک نقش مؤثری در رشد و اعتلای شخصیت کودک در سال‌های آینده خواهد داشت.
فردی که از کودکی و با استفاده از شیوه‌ها و روش‌های درست و متناسب با این سن و سال، این ارزش‌های والای انسانی را بیاموزد، به حتم آینده‌ای روشن پیش‌رو داشته و در بزرگسالی انتظار تکامل این ارزش‌ها را در وجود او می‌توان داشت. به تبع این، جامعه‌ای که از انسان‌هایی این چنینی شکل گرفته باشد، جامعه‌ای الگو و متعالی خواهد بود که در آن تحقق آرمان شهر اسلامی ایرانی، دور از دسترس نخواهد بود.
دوران دفاع مقدس به عنوان یک برهه تاریخی مشخص که در آن، اصول، مبانی و ارزش‌های ناب انقلاب اسلامی به شکل ویژه‌ای تبلور پیدا کرد، ظرفیت ویژه‌ای است که می‌تواند بیشترین نقش را در تربیت کودکان کشورمان بر مبنای آموزه‌های ملی و دینی داشته باشد و بی شک استفاده از ظرفیت‌های این دوران به منظور تربیت کودکان، سهم به سزایی در آشنایی کودکان کشورمان با ارزش‌های بومی و ملی‌مان خواهد داشت.
اینکه در حال حاضر در مهدهای کودک و پیش دبستانی‌های سراسر کشورمان، دوران دفاع مقدس چه جایگاهی دارد و مفاهیم مرتبط با این دوران به چه میزان در مواد آموزشی این مقاطع، مورد توجه قرار گرفته‌اند، موضوعی است که جای تأمل ویژه‌ای دارد. ضمن آنکه بررسی کتب آموزشی دوره‌های دبستان و دبیرستان در این زمینه نیز قابل بررسی و تحول است.
دفاع مقدس از نگاه دانش‌آموزانِ نسل امروز / ما باید در درس‌هایمان موفق باشیم
ثنا، دانش‌آموز دبستانی درباره نگاه خود نسبت به مفاهیم و ارزش‌های دوران دفاع مقدس به خبرنگار ایمنا می‌گوید: وقتی به دفاع مقدس فکر می‌کنم، یاد فداکاری‌هایی می‌افتم که رزمندگان برای ما انجام دادند. آنها با شجاعت، هموطنان خود را از دست دشمن نجات دادند و هرگز تسلیم نشدند و با وجود همه سختی‌ها، زندگی و کار خودشان را ادامه دادند و امید را در دل مردم زنده نگه داشتند.
وی با بیان اینکه دانش‌آموزان امروز هم می‌توانند مثل دانش‌آموزان رزمنده دوران جنگ، برای کشورشان مفید باشند، ادامه می‌دهد: ما با درس خواندن و یاد گرفتن چیزهای مفید، می‌توانیم کشور و پرچم ایران را سربلند کنیم و باعث شادی و افتخار مردم شویم.
زینب، دانش‌آموز دیگری است که این گونه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: وقتی به دفاع مقدس فکر می‌کنم، افرادی را می‌بینم با لباس‌های خاکی که با شجاعت مقاومت می‌کنند و در دستشان اسلحه دارند؛ این صحنه‌ها نشان می‌دهد که رزمندگان چه سختی‌هایی کشیدند تا ما امروز در آرامش زندگی کنیم و به نظر من، ما باید در درس‌هایمان موفق باشیم تا در آینده بتوانیم در شغل و حرفه‌ای که دوست داریم، مفید باشیم. با ادامه دادن راه شهدا و رعایت حجاب، به خصوص دخترها، می‌توانیم موجب خوشنودی و عامل کسب رضایت شهدا شویم.
امیر حسام، دانش‌آموز پایه پنجم است که تاکید می‌کند: وقتی صحبت از دفاع مقدس می‌شود، به یاد شجاعت آدم‌هایی می‌افتم که با قلب‌های پر از محبت و شجاعت، برای مردمشان ایستادند، رزمندگانی که برای ما از خودشان گذشتند و هیچ وقت تسلیم نشدند، برای همین من هم می‌خواهم مثل آنها مفید باشم. با درس خواندن و یاد گرفتن چیزهای خوب، می‌توانم به کشورم کمک کنم و وقتی بزرگ شدم، کارهایی انجام بدهم که باعث سربلندی ایران شود.
کوثر، دانش‌آموز پایه هشتم خاطرنشان می‌کند: صبر و استقامت رزمندگان دفاع مقدس همیشه برای من الهام‌بخش است و یادشان باعث می‌شود بیشتر قدر آرامش و زندگی امروزمان را بدانیم.
وی در پاسخ به این سوال که دانش‌آموز نسل امروز چطور می‌تواند همچون دانش‌آموزِ رزمنده دوران جنگ برای کشورش مفید باشد؟ اضافه می‌کند: دانش‌آموزان امروز می‌توانند با درست درس خواندن و یاد گرفتن چیزهای خوب، به ساختن ایران کمک کنند. با حمایت از کشور، همراهی با اصول و ارزش‌های انقلاب و ایستادن برای سرافرازی ایران، می‌توانیم راه رزمندگان گذشته را ادامه دهیم و کشورمان را سربلند کنیم.
روایت دفاع مقدس؛ فرصتی ارزشمند برای بازآفرینی هویت ایرانی-اسلامی دانش‌آموزان
مهدی اسماعیلی، پژوهشگر عرصه دفاع مقدس، معلم و کارشناس آموزش ابتدایی و مسئول مجموعه معلم‌راوی درباره آثار تربیتی مفاهیم و ارزش‌های دفاع مقدس در شکل‌گیری شخصیت دانش‌آموزان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: با توجه به بحران هویتی موجود در کودکان و نوجوانان مدارس، تأثیر رسانه‌ها، بازی‌ها و انیمیشن‌های خارجی موجب شده است دانش‌آموزان کمتر به سمت هویت ایرانی اسلامی خود سوق پیدا کنند؛ در این زمینه، روایت‌ها و شخصیت‌های دفاع مقدس ظرفیت بسیار ارزشمندی برای بازآفرینی هویت ایرانی و اسلامی دانش‌آموزان فراهم می‌کند.
وی می‌افزاید: شهدا و بزرگان دفاع مقدس نه تنها انسان‌هایی وطن‌پرست و ملی‌گرا هستند، بلکه جان خود را فدای اسلام کرده‌اند. این واقعیت، فرصتی بسیار مناسب برای هدایت دانش‌آموزان به سمت تلاش برای اعتلای ایران، تحقق اهداف بزرگ و آرمان‌های ملی و اسلامی فراهم می‌آورد و معرفی این قهرمانان به عنوان الگو، جایگزین مناسبی برای قهرمانان پوشالی غربی است که اغلب ساخته ذهن افراد هستند و ماهیتی واقعی ندارند.
پژوهشگر عرصه دفاع مقدس با تاکید بر اینکه برعکس قهرمانان خیالی و پوشالی غربی، ما گنجینه‌ای عظیم از قهرمانان واقعی داریم که می‌توان از آنها به‌طور گسترده بهره برد، ادامه می‌دهد: دانش‌آموزان به‌عنوان آینده‌سازان کشور می‌توانند از این الگوها الهام گرفته و با تلاش و همت، در راستای ساختن آینده‌ای بهتر، زیباتر و پیشرفته‌تر برای ایران حرکت کنند.
اسماعیلی با اشاره به نقش مدارس در تبیین فرهنگ دفاع مقدس عنوان می‌کند: مدارس به‌عنوان نهادهایی با نقش تربیتی مهم در جامعه و تأثیرگذاری قابل توجه بر دانش‌آموزان، فضای بسیار مناسبی برای ترویج و اشاعه فرهنگ دفاع مقدس در میان کودکان و نوجوانان فراهم می‌کنند.
وی اضافه می‌کند: معلمان نقش بسیار مهمی در این زمینه دارند، زیرا بخش عمده وقت دانش‌آموزان در مدارس صرف حضور در کلاس‌های درس و ارتباط با معلم‌ها می‌شود و این فرصت به معلمان امکان می‌دهد تا با تربیت دانش‌آموزان مبتنی بر الگوهای دفاع مقدس، فرهنگ و ارزش‌های دوران دفاع مقدس را به آنها منتقل کنند و موجب رشد و شکل‌گیری شخصیتی متأثر از این فرهنگ شوند، به‌ویژه که در شرایط فعلی نیز کشور ما با مسائل مرتبط با جنگ و امنیت مواجه است.
پرداختن به فرهنگ دفاع مقدس، محدود به هفته نخست مهر نباشد
این معلم و دانش‌آموخته دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه علاوه بر معلمان، فعالیت‌های پرورشی نیز می‌تواند نقش مؤثری در انتقال فرهنگ دفاع مقدس داشته باشد، خاطرنشان می‌کند: یکی از ظرفیت‌های جدی، به‌ویژه در پایه‌های اول و دوم ابتدایی، استفاده از نمایشگاه‌های تصویری است که اغلب کمتر مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، در حالی که دانش‌آموزان استقبال خوبی از آنها دارند. این نمایشگاه‌ها، همراه با روایتگری کوتاه و ساده و ارائه تصاویر شخصیت‌ها، پدیده‌ها، اتفاقات و مفاهیم دفاع مقدس، می‌تواند دانش‌آموزان را با این موضوعات آشنا کند و همچنین تعدد و تنوع این نمایشگاه‌ها موجب اثرگذاری عمیق‌تر و گسترده‌تر بر دانش‌آموزان خواهد شد.
اسماعیلی می‌افزاید: در حال حاضر در مدارس، پرداختن به فرهنگ دفاع مقدس محدود به هفته نخست مهر است که به دلیل شروع سال تحصیلی، مدارس به طور عمده درگیر مسائل برنامه‌ریزی و ساماندهی ابتدایی کلاس‌ها هستند و در این مدت، فعالیت‌های انجام‌شده اغلب شامل نصب چند بنر، عکس و ابزار نمادین است که تأثیر قابل‌توجهی بر دانش‌آموزان ندارد.
وی تاکید می‌کند: در حالی که فرصت‌های متعددی برای معرفی دستاوردها و اتفاقات مهم دفاع مقدس وجود دارد و می‌توان فتح‌الفتوح‌ها و موفقیت‌های رزمندگان را در بسترها و زمان‌های مختلف به دانش‌آموزان معرفی کرد، همچنین با بهره‌گیری از شهدای هر شهر، فعالیت‌ها را محلی و ملموس‌تر نمود.
پژوهشگر عرصه دفاع مقدس و مسئول مجموعه معلم‌راوی می‌گوید: کتاب‌های مرتبط با دفاع مقدس را می‌توان در قالب مسابقه کتابخوانی هدفمند ارائه کرد، چراکه کمتر در مدارس شاهد برگزاری مسابقات کتابخوانی هدفمند هستیم و ظرفیت ادبیات پایداری، با وجود استفاده ناکافی تا کنون، گنجینه‌ای ارزشمند برای آموزش و تربیت دانش‌آموزان است که می‌توان از آن بهره بیشتری برد.
بازتاب دادن فرهنگ دفاع مقدس در سبک زندگی، عامل تحقق اهداف گام دوم انقلاب اسلامی
اسماعیلی با اشاره به نقش عرصه‌های فرهنگی-هنری، رسانه‌ها و مطبوعات در ترویج فرهنگ دفاع مقدس عنوان می‌کند: عرصه‌های فرهنگی و هنری و رسانه‌ها در این میان نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند، چرا که مخاطبان گسترده‌ای دارند، از خردسالان و نوجوانان گرفته تا جوانان، بزرگسالان و حتی میان‌سالان که هر یک از این گروه‌های سنی میزان متفاوتی از تأثیرپذیری دارند، اما در تمام آنها اثرگذاری وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه مسئله دفاع مقدس باید در تمام عرصه‌ها ترویج شود، زیرا هر کدام ظرفیت و اثرگذاری خاص خود را در انتقال ارزش‌ها و مفاهیم دفاع مقدس دارد، ادامه می‌دهد: برخی از این تأثیرات کوتاه‌مدت و برخی دیگر بلندمدت هستند، اما نتیجه نهایی آن این است که می‌توانیم فرهنگ دفاع مقدس را در سبک زندگی امروز بازتاب دهیم و این اقدام به تحقق اهداف گام دوم انقلاب اسلامی کمک می‌کند و زمینه را برای خروج سربلند از چهل ساله دوم انقلاب فراهم می‌سازد.
معلم و کارشناس آموزش ابتدایی خاطرنشان می‌کند: راز موفقیت دوران دفاع مقدس، انعکاس ارزش‌ها و آموزه‌های آن در جامعه و زندگی فردی مردم است؛ مسئولان نیز وظیفه دارند این فرهنگ را در جامعه اشاعه دهند تا به مرور روزبه‌روز فراگیرتر و نهادینه‌تر در اذهان و دل‌های مردم کشور شود.
ارزش‌های دفاع مقدس هنوز زنده و جاری است و می‌تواند الهام‌بخش نسل‌های آینده باشد
به بیان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، واقعه دفاع مقدس یک برهه برجسته و مهمی از تاریخ کشور ماست. این مقطع را و این واقعه مهم را باید درست بشناسیم و به اذهان نسل‌های بعدی آن را معرفی کنیم.
دفاع مقدس برای ملت ما فقط یک دوران جنگ و سختی نبود؛ بلکه مجموعه‌ای از ایثار، فداکاری و مقاومت بود که نسل‌های بعدی را به فکر کردن درباره ارزش‌ها و هویت خود وا می‌دارد. وقتی با دانش‌آموزان دبستانی گفتگو می‌کنیم، جالب است که چطور ذهن کوچک، اما پر از حس و فکر آنها، مفاهیم بزرگ و انسانی را درک می‌کند و با زبان ساده بیان می‌کند. از نگاه این کودکان، دفاع مقدس یعنی ایستادگی، شجاعت و فداکاری؛ یعنی کسانی که با تمام وجود خود از مردم و کشورشان مراقبت کردند، بدون اینکه ترس از خطر آنها را از ادامه مسیر بازدارد.
دانش‌آموزان در پاسخ‌های خود نشان دادند که حتی در سن کم، اهمیت این رشادت‌ها و اثر آنها بر زندگی امروز ما را درک می‌کنند. برای آنها، شهدا و رزمندگان نه تنها افرادی با اسلحه و لباس‌های خاکی هستند، بلکه نمادهایی از صبر، استقامت، وفاداری به وطن و تلاش برای زندگی بهتر برای همه مردم‌اند. این کودکان می‌دانند که خون شهدا و فداکاری‌های جانبازان موجب شده است ما امروز در آرامش و امنیت زندگی کنیم و هر کدام با زبان خود، ارادت و احترامشان را به این قهرمانان نشان می‌دهند.
همچنین، این دانش‌آموزان با دیدی روشن و آینده‌نگرانه، نقش خود در ادامه راه شهدا را نیز درک می‌کنند. برای آنها، درس خواندن، یادگیری و تلاش برای موفقیت‌های فردی و جمعی، نه فقط هدف شخصی، بلکه وظیفه‌ای برای سربلندی کشور است. آنها می‌خواهند با آموختن و رشد کردن، ایران را در عرصه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی قدرتمندتر کنند و پرچم کشورشان را بالا نگه دارند؛ حتی موضوع‌هایی همچون رعایت حجاب و احترام به ارزش‌ها برای دختران و اخلاق و رفتار درست برای پسران، بخشی از راهی است که آنها برای ادامه دادن مسیر شهدا انتخاب می‌کنند.
این نگاه ساده و صمیمی کودکان، نشان می‌دهد ارزش‌های دفاع مقدس هنوز زنده و جاری است و می‌تواند الهام‌بخش نسل‌های آینده باشد؛ دانش‌آموزان امروز با درس خواندن، رعایت ارزش‌ها و تلاش برای آینده، راه رزمندگان گذشته را ادامه می‌دهند و نشان می‌دهند که احترام به گذشته و تلاش برای آینده، می‌تواند دست در دست هم پیش برود.
یکی دیگر از راهکارهای مهم، معرفی و روایت داستان‌های واقعی رزمندگان، شهدا و جانبازان در قالب کتاب، فیلم، نمایش و محتوای آموزشی است. وقتی کودکان و نوجوانان با زندگی و تلاش‌های این قهرمانان آشنا شوند، ارزش ایستادگی، شجاعت و فداکاری در ذهن آنها نهادینه می‌شود و الهام‌بخش رفتارهای اخلاقی و اجتماعی آنها خواهد بود.
برگزاری یادواره‌ها، نمایشگاه‌ها و برنامه‌های مدرسه‌ای نیز می‌تواند فرصتی برای گفت‌وگو و مشارکت دانش‌آموزان باشد. این برنامه‌ها نه تنها خاطره شهدا را زنده نگه می‌دارند، بلکه به کودکان کمک می‌کند تا درک کنند هر یک از ما مسئول حفظ این فرهنگ و انتقال آن به نسل‌های آینده هستیم.
در نهایت، با ترکیب آموزش رسمی، فعالیت‌های خلاقانه و الگوگیری از شهدا، می‌توان نسلی پرانرژی و مسئولیت‌پذیر تربیت کرد که نه تنها گذشته ملت و کشور خود را گرامی می‌دارد، بلکه آینده کشور را با هوشمندی، اخلاق و ایمان روشن می‌کند. این راهکارها، پلی است بین نسل‌های گذشته و آینده و نشان می‌دهد که فرهنگ دفاع مقدس، میراثی زنده و پویا است که هر روز می‌تواند در زندگی ما جاری باشد.
منبع: ایمنا
