در شرایطی که بودجه دولت با کسری مواجه می‌شود، یکی از راهکارهای پرحاشیه اما در دسترس، چاپ پول است. دولت‌ها معمولاً برای پوشش دیون دولتی به سراغ منابعی می‌روند که سریع‌ترین پاسخ را بدهد. اما آیا این پاسخ، همان راه حل درست است؟ در این مقاله در خبرنویس،به بررسی اثرات چاپ پول برای پرداخت بدهی‌های دولت می‌پردازیم.
دیون دولتی چیست؟
دیون دولتی به بدهی‌هایی اطلاق می‌شود که دولت به بانک‌ها، نهادهای خصوصی یا مردم دارد. این بدهی می‌تواند ناشی از انتشار اوراق قرضه، تعهدات پیمانکاری، یا حتی بدهی به سازمان‌های بیمه‌ای و بازنشستگی باشد. برای بررسی دقیق‌تر مفهوم دیون دولتی و نحوه انباشت آن در اقتصاد ایران، این مقاله را بخوانید.
چاپ پول چگونه انجام می‌شود؟
چاپ پول، به زبان ساده، یعنی خلق نقدینگی جدید توسط بانک مرکزی. این فرآیند زمانی اتفاق می‌افتد که بانک مرکزی بدون پشتوانه‌ی تولیدی یا مالی، پول تازه‌ای وارد چرخه اقتصادی می‌کند. معمولاً این اتفاق برای تأمین مالی دولت، پرداخت حقوق یا بازپرداخت بدهی‌ها رخ می‌دهد. استفاده مکرر از این ابزار، در بلندمدت تبعات تورمی سنگینی به دنبال دارد.
چاپ پول و تورم
ارتباط بین چاپ پول و تورم یکی از بدیهی‌ترین روابط اقتصادی است. وقتی نقدینگی در جامعه بدون افزایش تولید افزایش یابد، ارزش پول کاهش می‌یابد و قیمت‌ها بالا می‌روند. این وضعیت به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران می‌تواند منجر به کاهش قدرت خرید و افزایش نابرابری اقتصادی شود. چاپ پول، اگر بدون مدیریت صحیح انجام شود، به جای حل مشکل بدهی، بحران جدیدی به اقتصاد تحمیل می‌کند.
تجربه کشورهای دیگر
در کشورهایی مثل ژاپن، چاپ پول به شکل کنترل‌شده و تحت سیاست‌های «تسهیل کمی» انجام شده است. اما در کشورهایی مثل ونزوئلا یا زیمبابوه، چاپ بی‌رویه پول باعث ابرتورم شد. ایران نیز در برخی سال‌ها با چاپ پول برای پوشش کسری بودجه، اثرات تورمی را تجربه کرده است. تجربه جهانی نشان می‌دهد که چاپ پول تنها در صورتی مؤثر است که با کنترل‌های مالی و ساختار شفاف همراه باشد.
راهکارهای جایگزین
به‌جای چاپ پول، دولت‌ها می‌توانند:
- از انتشار اوراق بدهی استفاده کنند.
- ساختار مالیاتی را اصلاح و فرار مالیاتی را کاهش دهند.
- هزینه‌های غیرضروری را حذف کنند.
- با سرمایه‌گذاری در تولید، درآمد پایدار ایجاد کنند.
جمع‌بندی
چاپ پول برای پوشش دیون دولتی ابزاری است که اگرچه در کوتاه‌مدت پاسخ‌گو به نظر می‌رسد، اما در بلندمدت می‌تواند به تخریب بنیان‌های اقتصادی منجر شود. انتخاب بین چاپ پول یا اصلاح ساختار مالی، آزمونی است که هر دولت باید با آینده‌نگری در آن تصمیم بگیرد.
