به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، مأموریت بزرگ آرتمیس 3 که نخستین بازگشت انسان به سطح ماه پس از بیش از نیم قرن از مأموریت تاریخی آپولو 17 (دسامبر 1972) خواهد بود، طبق برنامه رسمی ناسا برای اواسط سال 2027 تعیین شده است؛ اما بر پایه اسناد داخلی شرکت اسپیسایکس که رسانه آمریکایی پولیتیکو به آن دست یافته، جدول زمانی این پروژه ممکن است تا سپتامبر 2028 به تعویق بیفتد.
در این مأموریت، شرکت اسپیسایکس مسئول طراحی و ارائه فرودگر ماه (Lunar Lander) است؛ سامانهای که بر پایه نسخهای اصلاحشده از بالاترین بخش موشک Starship توسعه مییابد. استارشیپ که از سال 2023 تاکنون یازده پرواز آزمایشی را پشت سر گذاشته، هنوز به چند نقطه عطف حیاتی از جمله نخستین پرواز مداری کامل، موفقیت در فرایند سوختگیری در مدار و انجام یک فرود آزمایشی بدون سرنشین بر ماه دست نیافته است. این موارد به عنوان پیششرط صدور مجوز نهایی ناسا برای حمل فضانوردان به سطح ماه تعیین شدهاند.
طبق گزارش پولیتیکو، اسپیسایکس هنوز نسخه اصلاحشده از جدول زمانی خود را به ناسا ارائه نکرده و انتظار میرود در ماه آینده میلادی آن را بهصورت رسمی اعلام کند. این در حالی است که سرپرست برنامهای ناسا، در هفتههای اخیر احتمال بازگشایی قرارداد فعلی با اسپیسایکس را مطرح کرده تا گزینههای جایگزین برای فرودگر مأموریت آرتمیس 3 بررسی شوند. او در اظهاراتی تصریح کرده بود: من هوادار اسپیسایکس هستم، اما واقعاً آنها عقب هستند. زمانبندی خود را به عقب راندهاند و ما در رقابتی مستقیم با چین قرار داریم.
کارشناسان صنعت فضایی آمریکا معتقدند فشارهای زمانی این پروژه ناشی از «رقابت فضاپیمایی چین و آمریکا» است؛ کشوری که در سال 2026 قصد دارد مأموریت سرنشیندار ماه را برای نخستینبار اجرایی کند. در همین زمینه، تأخیر در آمادهسازی سامانه فرودگر، میتواند مأموریت ناسا را از هدف نمادین خود یعنی «فرود دوباره انسان در سال 2027» دور سازد.
در حال حاضر، هیچ تاریخی برای دوازدهمین پرواز آزمایشی استارشیپ تعیین نشده اما منابع فنی از احتمال انجام آن در نیمه نخست سال 2026 خبر دادهاند. اسپیسایکس همچنین در حال ساخت سکوی پرتاب جدید در مجموعه Starbase واقع در جنوب تگزاس است تا زمینه پرتاب نسل سوم استارشیپ را فراهم کند؛ نسلی که سامانه رانش قدرتمندتر، ساختار سبکتر آلیاژی و ظرفیت بار بیشتر خواهد داشت.
به گفته تحلیلگران، پس از تکمیل عملیاتی این سامانه، استارشیپ نهتنها به عنوان وسیلهای برای حمل فضانوردان و تجهیزات به ماه، بلکه به عنوان پایهای برای مأموریتهای انسانی به مریخ نیز در برنامه بلندمدت اسپیسایکس تعریف شده است.
بهرغم ابهامهای فعلی در زمانبندی، مأموریت آرتمیس 3 همچنان نماد جاهطلبی فضایی ایالات متحده محسوب میشود و اجرای موفق آن میتواند فصل تازهای از حضور انسان در مسیر فراتر از مدار زمین را رقم زند.
برنامه آرتمیس ناسا؛ بازگشت انسان به ماه پس از نیم قرن
برنامه آرتمیس (Artemis Program) طرح بلندمدت ایالات متحده برای بازگرداندن انسان به سطح ماه پس از بیش از پنجاه سال است. این برنامه توسط ناسا با همکاری شرکتهای خصوصی و سازمانهای فضایی بینالمللی طراحی شده تا پایهای برای حضور پایدار انسان در ماه و در آینده سفر به مریخ باشد. نام آرتمیس از الههٔ یونانی ماه، خواهر آپولو، گرفته شده است و نماد بازگشت ناسا به مکانی است که آخرینبار در سال 1972 در مأموریت آپولو 17 در آن گام گذاشته شد.
برنامه آرتمیس در واقع ادامهٔ منطقی پروژههای پیشین ناسا مانند Constellation است که پس از توقف آن در سال 2010، تلاشهای فنی در قالب مأموریتهای جدید با رویکرد مشارکت بخش خصوصی از سر گرفته شد. ناسا در گزارشهای اولیهٔ سال 2017 هدف خود را فراتر از یک سفر توریستی به ماه دانست؛ ایجاد زیرساخت دائمی در اطراف و بر سطح ماه، تمرین مأموریتهای طولانیمدت و توسعهٔ فناوریهای حیاتی برای سفرهای بینسیارهای، ستونهای اصلی این برنامه هستند.
هدف اصلی برنامه آرتمیس، ایجاد یک حضور پایدار و قابل استفاده مجدد در ماه است، که این امر از طریق استفاده از منابع در محل (ISRU)، بهویژه استخراج و استفاده از یخ آب در مناطق قطب جنوب ماه، محقق خواهد شد. این استراتژی برای کاهش هزینههای عملیاتی در مأموریتهای آینده به مریخ ضروری است.
آرتمیس 1؛ نخستین گام در مسیر بازگشت
مأموریت آرتمیس 1، نخستین آزمون جامع سامانهٔ پرتاب فضایی (SLS) و فضاپیمای اوریون (Orion Capsule) بود. این مأموریت بدون سرنشین در تاریخ 16 نوامبر 2022 از مرکز فضایی کندی در فلوریدا انجام شد و نقطهٔ عطفی در آزمایش سامانههای موشکی نسل جدید ناسا بود. موشک عظیم SLS با ارتفاع حدود 98 متر، قدرتمندترین موشک ساختهشده از زمان ساترن V محسوب میشود.
مشخصات فنی موشک SLS
موشک SLS دارای دو مرحله اصلی است: تقویتکنندههای جانبی جامد (Solid Rocket Boosters – SRBs) و یک بخش مرکزی (Core Stage) که مجهز به چهار موتور RS-25 است. نیروی رانش اولیهٔ این موشک در هنگام پرتاب به حدود 8٫8 میلیون پوند میرسد که برای پرتاب محمولههای سنگین به سمت اعماق فضا، از جمله فضاپیمای اوریون با جرم تقریبی 27,000 کیلوگرم، کافی است.
در این مأموریت، فضاپیمای اوریون پس از جدایی از موشک، وارد مداری دورتر از ماه شد؛ مسافت آن حدود 64 هزار کیلومتر فراتر از مدار ماه بود و طی 25٫5 روز مجموعاً بیش از 2٫2 میلیون کیلومتر پیمایش کرد. آرتمیس 1 چندین نقطهٔ کلیدی را آزمود: عملکرد سپر حرارتی در بازگشت از سرعتهای مداری ماه، استقلال سامانه برق و مخابرات، و کنترل خودکار در محیط دور از زمین.


آزمون سپر حرارتی
یکی از حیاتیترین بخشهای آرتمیس 1، ورود مجدد فضاپیمای اوریون به جو زمین بود. اوریون با سرعت تقریبی 40,000 کیلومتر بر ساعت (بیش از 32 برابر سرعت صوت) که بالاترین سرعتی است که یک فضاپیمای انسانی تاکنون تجربه کرده، وارد جو شد. سپر حرارتی آن با دمای سطحی تقریبی 2,760 درجه سانتیگراد مقابله کرد. دادههای جمعآوریشده از سنسورهای حرارتی نشان داد که عملکرد سپر کاملاً مطابق با مدلسازیهای پیشبینیشده بوده است.
نتیجهٔ مأموریت، موفقیت کامل اعلام شد؛ ناسا پس از آن گزارش کرد که تمام سیستمهای فضاپیما همانگونه که انتظار میرفت عمل کردهاند و هیچ ناهنجاری حیاتی در موتور، مخابرات یا سیستم حفاظتی مشاهده نشد. این موفقیت، چراغ سبز لازم برای آمادهسازی مأموریت سرنشیندار بعدی را فراهم آورد.
آرتمیس 2؛ نخستین سفر سرنشیندار به مدار ماه
گام دوم این برنامه، مأموریت آرتمیس 2 است که قرار است نخستین پرواز سرنشیندار سامانهٔ SLS و فضاپیمای اوریون باشد. طبق برنامهٔ رسمی، این مأموریت برای سال 2026 (که پیشتر 2024 اعلام شده بود) برنامهریزی شده است. این تأخیر عمدتاً ناشی از مشکلات توسعهٔ نرمافزار اویونیک فضاپیمای اوریون و بازنگریهای امنیتی پس از تحلیل دادههای آرتمیس 1 بود.
خدمهٔ آرتمیس 2
در این مأموریت چهار فضانورد شامل Reid Wiseman (فرمانده) و Victor Glover (خلبان) از آمریکا، Christina Hammock Koch (متخصص مأموریت 1) از ناسا و Jeremy Hansen (متخصص مأموریت 2) از آژانس فضایی کانادا حضور خواهند داشت. حضور خانم کوخ به عنوان اولین زن در پرواز قمری و آقای هانسن به عنوان اولین شهروند غیرآمریکایی در چنین مأموریتی، اهمیت بینالمللی برنامه را تأیید میکند.
آرتمیس 2 مأموریتی است که در مدار ماه گردش خواهد کرد اما فرود انجام نخواهد داد. هدف اصلی این پرواز، بررسی عملکرد سیستمهای حیاتی در پرواز انسانی، ارتباط میانسیارهای (با در نظر گرفتن تأخیر زمانی ارتباط)، و تابآوری فضانوردان در مأموریت چندروزه (تقریباً 10 روزه) است.
مراحل عملیاتی آرتمیس 2
فضاپیمای اوریون با خدمه، توسط SLS پرتاب شده و پس از ورود به مدار زمین، مرحلهٔ دوم موشک، موتور خود را روشن کرده و فضاپیما را به سمت «مدار انتقالی ماه» (Trans-Lunar Injection – TLI) هدایت میکند. اوریون پس از عبور از نزدیکترین فاصله به ماه (Flyby) و انجام مانورهای حیاتی، مسیر بازگشت خود را آغاز میکند. این پرواز به طور خاص، تست عملیاتی سیستمهای پشتیبانی حیات (Life Support Systems) در محیط دور از زمین را در بر خواهد داشت.
این مأموریت در واقع شبیهسازی کامل مأموریت آرتمیس 3 بدون مرحلهٔ فرود است، تا اطمینان نهایی برای انجام پرواز سرنشیندار سطحی بهدست آید.

آرتمیس 3؛ بازگشت انسان به سطح ماه
آرتمیس 3 که اکنون بهصورت رسمی برای اواسط سال 2027 برنامهریزی شده بود، طبق اسناد داخلی اسپیسایکس احتمالاً تا سپتامبر 2028 به تعویق خواهد افتاد. این تعویقها مستقیماً به جدول زمانی توسعهٔ فرودگر ماه، یعنی استارشیپ، وابسته است. هدف این مأموریت، فرود دو فضانورد بر سطح ماه در نزدیکی قطب جنوب است؛ منطقهای که بهدلیل وجود یخهای آبی زیرسطحی، منبعی حیاتی برای تأمین آب و سوخت در مأموریتهای بعدی محسوب میشود.
سیستم فرودگر: Starship HLS
در این مأموریت، فضاپیمای اوریون پس از پرتاب، فضانوردان را تا مدار ماه میبرد. در آنجا، آنان به وسیلهٔ فرودگر ماه اسپیسایکس (Starship Human Landing System – HLS) منتقل خواهند شد و فرود انجام میدهند. این فرودگر نسخهٔ ویژهای از بخش بالایی موشک Starship است که برای پرواز در مدار و فرود ماه اصلاح شده است.
Starship HLS باید چندین بار در مدار زمین سوختگیری شود پیش از آنکه برای سفر به ماه آماده شود. این نیازمند پرتاب موفقیتآمیز چندین تانکر سوخت Starship و انتقال ایمن بیش از 1000 تن سوخت از مداری به مدار دیگر است، که این فرآیند سوختگیری مداری (In-Orbit Refueling) یکی از بزرگترین چالشهای مهندسی برنامه است.
اما اسپیسایکس هنوز باید چند مرحلهٔ کلیدی را پشت سر بگذارد: انجام نخستین پرواز مداری کامل استارشیپ، سوختگیری موفق در مدار و سپس یک فرود آزمایشی بدون سرنشین بر سطح ماه. بدون دستیابی به این نقاط عطف، ناسا مجوز حمل فضانوردان را صادر نخواهد کرد.
چالشهای فنی و مدیریتی اسپیسایکس
با این حال، اسپیسایکس با چالشهای فنی عظیمی روبهروست. آخرین آزمایشهای استارشیپ نشان داد که کنترل مرحلهٔ بازگشت (Landing Burn)، خنکسازی موتورهای رپتور (Raptor Engines) و هماهنگی پرتاب دو مرحلهای هنوز بهصورت کامل پایدار نشدهاند.
مسائل مربوط به استارشیپ
موتورهای رپتور که برای پرواز استارشیپ استفاده میشوند، از متان مایع و اکسیژن مایع به عنوان سوخت استفاده میکنند. تستهای اخیر نشان دادهاند که استارشیپ در هنگام فرود، با مشکلاتی در کنترل فشار و دمای محفظههای احتراق مواجه میشود که میتواند به شکست سازهای منجر شود.
به علاوه، ساخت سکوهای پرتاب جدید در جنوب تگزاس (استاربیس) با موانع زیستمحیطی مواجه شده است. دولت آمریکا پس از انفجارهای اولیهٔ آزمایش استارشیپ در سال 2023، مقررات سختگیرانهتری برای محافظت از اکوسیستم منطقه وضع کرد که فرآیند صدور مجوزهای عملیاتی را کند کرده است.


بر اساس گزارشها، اسپیسایکس در حال آمادهسازی برای دوازدهمین پرواز آزمایشی استارشیپ در اوایل سال 2026 است؛ هدف اصلی این پرواز، نمایش توانایی رسیدن به مدار و بازگشت ایمن مرحلهٔ اصلی خواهد بود، یک پیشنیاز حیاتی برای برنامه آرتمیس.
همکاریهای بینالمللی و ایستگاه قمری Gateway
یکی از ارکان کلیدی برنامه آرتمیس، ساخت ایستگاه مداری قمری موسوم به Gateway است؛ مجموعهای از ماژولها که بهصورت دائم در مدار ماه قرار میگیرند و از آنجا مأموریتهای سطحی پشتیبانی میشوند. این ایستگاه همکاری میان ناسا، آژانس فضایی اروپا (ESA)، سازمان فضایی ژاپن (JAXA) و کانادا (CSA) است.
Gateway قرار است در یک مدار (Near-Rectilinear Halo Orbit – NRHO) پیرامون ماه قرار گیرد که به دلیل ثبات انرژیاش، مصرف سوخت را برای عملیاتهای مداری به حداقل میرساند.
اجزای اصلی Gateway
Gateway شامل ماژولهای زیستی، آزمایشگاهی و مخابراتی خواهد بود و به فضانوردان امکان اقامت بلندمدت در مدار ماه دهد. این ایستگاه از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
HALO (Habitation and Logistics Outpost): ماژول اصلی زندگی و پشتیبانی که توسط شرکت نورثروپ گرومن ساخته میشود.
PPE (Power and Propulsion Element): ماژول نیرو و پیشرانش که توسط شرکت ماکسار Technologies توسعه یافته و انرژی خورشیدی مورد نیاز ایستگاه را تأمین میکند و شامل سیستمهای پیشرانش یونی برای حفظ مدار است.
I-Hab (International Habitation Module): ماژول بینالمللی که توسط آژانس فضایی اروپا با مشارکت JAXA ساخته میشود.
نخستین بخشهای آن یعنی PPE و HALO قرار است تا پایان 2026 توسط راکت Falcon Heavy به مدار انتقال داده شوند. این ایستگاه در مأموریت آرتمیس 3 نقش واسط مهمی خواهد داشت؛ فضاپیمای اوریون در آن پهلو میگیرد و فضانوردان برای فرود، به فرودگر ماه (HLS) منتقل خواهند شد و فرودگر از Gateway جدا شده و به سطح ماه میرود.
هدفگذاریهای فراتر از ماه: مریخ و فراتر از آن
ناسا از آغاز برنامه آرتمیس، مأموریت را صرفاً یک بازگشت تاریخی به ماه ندیده، بلکه آن را تمرینی برای سفر انسان به مریخ قلمداد کرده است. بر پایهٔ برنامهٔ «Moon to Mars» ناسا، فناوریهای توسعهیافته در مأموریتهای آرتمیس مستقیماً در مأموریتهای سیارهای آینده استفاده خواهند شد.
توسعه فناوریهای بینسیارهای
فناوریهای کلیدی که در چارچوب آرتمیس توسعه داده میشوند و برای مریخ حیاتی هستند عبارتند از:
سامانههای پشتیبان حیات طولانیمدت (ECLSS): سیستمهایی که بتوانند برای مدت زمان سه ساله سفر مریخ، قابلیت بازیافت و پایداری خود را حفظ کنند.
تولید منابع در محل (ISRU): تمرکز بر استخراج منابع از منابع ماه (مانند یخ آب در قطب جنوب) برای تبدیل آن به آب آشامیدنی، اکسیژن تنفسی و سوخت موشک (هیدروژن/اکسیژن). در صورت موفقیت در ماه، این فرآیند در مریخ با استخراج دیاکسید کربن جوی تکرار خواهد شد.
پناهگاههای در برابر تشعشع: توسعهٔ سرپناههایی که بتوانند فضانوردان را در برابر تشعشعات کیهانی و خورشیدی در طول مسیر طولانی مریخ محافظت کنند.
این فناوریها قرار است در همکاری با شرکتهای دانشبنیان فضایی آمریکا و اروپا توسعه یابند تا وابستگی به منابع زمینی در مأموریتهای اعماق فضا کاهش یابد.
رقابت فضاپیمایی چین و آمریکا
از نگاه تحلیلگران، یکی از عوامل شتاب یا تعویق مأموریت آرتمیس، رقابت با برنامههای فضایی چین است. پکن اکنون در حال آمادهسازی مأموریت Chang’e 8 و پس از آن مأموریت سرنشیندار چانگا 9 تا نیمهٔ دوم دههٔ جاری است. چین تاکنون چندین فضاپیما را با موفقیت بر سطح ماه فرود آورده و ایستگاه مداری «تیانگونگ» را عملیاتی کرده است.
چین قصد دارد تا سال 2030 نخستین فضانوردان خود را بر سطح ماه فرود آورد و هدف بلندمدت آن، ایجاد یک پایگاه تحقیقاتی بینالمللی مشترک با روسیه در نزدیکی قطب جنوب است که مستقیماً با اهداف آرتمیس رقابت میکند.
«شان دافی»، سرپرست بخش اجرایی آرتمیس، هشدار داده است که تأخیر در زمانبندی اسپیسایکس ممکن است باعث از دست رفتن برتری نمادین آمریکا در این رقابت شود. او حتی پیشنهاد بازنگری در قرارداد فرودگر ماه را مطرح کرده تا گزینههای جایگزین مانند Blue Origin (که با طرح فرودگر Blue Moon در حال رقابت است) نیز مجدداً بررسی شوند تا تأمین فرودگر برای آرتمیس 3 تضمین شود.
برنامه آرتمیس تاکنون بیش از 93 میلیارد دلار بودجه در بازهٔ 2012 تا 2025 مصرف کرده است. این رقم شامل توسعهٔ سامانهٔ SLS، فضاپیمای اوریون، طراحی Gateway و قراردادهای تجاری با شرکتهای خصوصی است. بخش عمدهای از این هزینهها صرف قراردادهای ثابت قیمت با بخش خصوصی برای توسعهٔ زیرساختها شده است.
چنین سرمایهگذاری عظیمی، موجب پیشرفت صنایع وابسته مانند تولید موتورهای سوخت مایع، مواد سبکوزن (مانند کامپوزیتهای کربنی مورد استفاده در اوریون)، و فناوریهای انرژی خورشیدی فضاپایه شده است. ناسا تخمین میزند که هر دلار سرمایهگذاری مستقیم در برنامه، حدود 1٫6 دلار بازده اقتصادی در قالب اشتغال و فناوری ایجاد کرده است. مراکز صنعتی ایالتهای آلاباما (تولید هستهٔ اصلی SLS)، فلوریدا (مرکز پرتاب) و تگزاس (توسعهٔ استارشیپ و آزمایشگاههای پیشرانه) بیشترین سهم را در این پروژهها دارند.
یکی از محورهای حیاتی برنامه آرتمیس، مطالعهٔ اثرات روانی و جسمی اقامت طولانی در محیطهای پرتاب اشعه است. این چالش به دلیل مدت زمان سفر طولانیتر به ماه و مریخ در مقایسه با مأموریتهای آپولو بسیار جدیتر است.
ناسا با همکاری دانشگاههای پزشکی، آزمایشهای گستردهای بر روی نمونههای انسانی شبیهسازیشده انجام داده است تا میزان مقاومت DNA در برابر تابش کیهانی (Galactic Cosmic Rays – GCRs) و ذرات پرانرژی خورشیدی (Solar Energetic Particles – SEPs) را اندازهگیری کند. این تحقیقات منجر به طراحی لباسهای جدید با لایههای محافظ چندگانه و سیستم پایش زندهٔ پارامترهای زیستی فضانوردان شده است.
تخمین دوز تابش تجمعی (Accumulated Dose) برای یک مأموریت 6 ماهه به ماه معمولاً در حدود 0٫5 تا 1 سیورت (Sievert) تخمین زده میشود که بالاتر از حد تحمل استاندارد ناسا برای فضانوردان ایستگاه فضایی بینالمللی است.
علاوه بر آن، تمرکز ویژهای بر سلامت روانی فضانوردان، آموزش تصمیمگیریهای اضطراری و کنترل استرس در محیط ایزوله اعمال شده است. مأموریت آرتمیس 2 نخستین مرحلهٔ آزمایش این سامانهها در شرایط واقعی خواهد بود.
نگاهی به آینده؛ دههٔ 2030 و پس از آن
اگر آرتمیس 3 طبق جدول زمانی جدید تا سال 2028 عملی شود، ناسا سپس مأموریتهای آرتمیس 4 و 5 را در دههٔ 2030 آغاز خواهد کرد. این مأموریتها با هدف استقرار زیرساختهای دائمی طراحی شدهاند.
تکامل Gateway و پایگاه سطحی
آرتمیس 4 (برنامهریزی شده برای 2029-2030): این مأموریت شامل استقرار نخستین ماژول Gateway با خدمه انسانی خواهد بود. همچنین، ناسا قصد دارد در این مرحله، نخستین پرواز آزمایشی سامانههای پیشرفتهٔ ماژولهای خدماتی (مانند سیستمهای اکسیژنسازی توسط منابع ماه) را انجام دهد.
آرتمیس 5 (برنامهریزی شده برای 2031-2032): هدف این مأموریت ساخت نخستین پایگاه نیمهدائم انسانی در سطح ماه، موسوم به Lunar Base Camp است که میتواند تا 6 ماه اقامت مداوم را امکانپذیر سازد. این پایگاه از Gateway پشتیبانی شده و به صورت چرخشی توسط فضانوردان پشتیبانی خواهد شد.
این پایگاه نقطهٔ شروع مأموریتهای مریخ است. ناسا تخمین میزند که تا سال 2035 امکان پرتاب نخستین مأموریت سرنشیندار مریخ از همین زیرساختها (شامل منابع سوخت ماه) فراهم شود.
برنامه آرتمیس نمایانگر دوران جدیدی از کاوش انسانی در فضا است؛ نهتنها بازگشت به گذشتهٔ طلایی آپولو، بلکه حرکتی بهسوی آیندهای که در آن همکاری جهانی، فناوریهای دانشبنیان و نقش بخش خصوصی در مرکز فعالیتهای فضایی قرار گرفتهاند.
با وجود چالشهای فنی، مالی و مدیریتی، مأموریتهای آرتمیس مجموعهای از پیشرفتهای بیسابقه را رقم زدهاند: ساخت قدرتمندترین راکت تاریخ (SLS)، طراحی فضاپیمای چندمنظورهٔ اوریون، آغاز ساخت ایستگاه مداری قمری (Gateway) و شکلگیری رقابت تازه با قدرتهای فضایی نوظهور.
اگرچه تأخیرها اجتنابناپذیرند (بهویژه با وابستگی حیاتی به توسعه سریع استارشیپ HLS)، اما مسیر آرتمیس همچنان روشن است؛ مسیری که هدف نهایی آن گامنهادن انسان بر خاک مریخ خواهد بود و ماه تنها نخستین ایستگاه این سفر بیپایان است. موفقیت در این برنامه نه تنها برای اکتشاف علمی، بلکه برای تثبیت موقعیت فناورانه و اقتصادی ایالات متحده در قرن بیست و یکم، حیاتی محسوب میشود.
انتهای پیام/
منبع: تسنیم



