رکورد شکنی مداوم بانک‌ها؛ عطش نقدینگی شدت گرفت

براساس داده‌های بانک مرکزی از بازار باز برگزار شده در 21 مهرماه سال جاری، به مانند هفته‌های گذشته سفارشات بانک‌ها باز هم رکورد زده و به 500 هزار میلیارد تومان نزدیک‌تر شده است. این‌ها درحالی است که سکاندار پولی کشور نسبت به هفته گذشته با حجم بیشتری از سفارشات موافقت کرده و نسبت پذیرش نیز افزایش پیدا کرده است. همزمان با این اتفاق نرخ بهره در بازار بین‌بانکی همچنان در سقف دالان تعیین شده باقی‌مانده و برابر با 24 درصد است. امری که بیانگر کمبود شدید منابع مالی در شبکه بانکی است.

اعداد و ارقام بازار باز 21 مهر

آمارها نشان از آن دارد که بانک‌ها در بازار باز 21 مهر سال جاری بیش از 494 هزار میلیارد تومان منابع مالی از بانک مرکزی درخواست کرده‌اند که این نهاد 230 هزار میلیارد تومان از سفارشات را مورد پذیرش قرار داده است. به عبارت دیگر بانک مرکزی 46.52 درصد از درخواست‌ بانک‌ها را قبول کرده است.

در این بازار باز 215 هزار و 950 میلیارد تومان از توافقات به سررسید رسیده و 230 هزار میلیارد تومان از توافقات نیز همچنان در وضعیت باز قرار دارند.

عدد 494 هزار و 360 میلیارد تومان بالاترین رقم در تاریخ بازار بازهای برگزار شده توسط بانک مرکزی است. رقمی که نشان می‌دهد شبکه بانکی کشور همچنان با تنگنای نقدینگی مواجه است. از دلایل این رخداد می‌توان به تحریم‌های اقتصادی، جنگ 12روزه بین ایران و اسرائیل و سایر مشکلات ساختاری اشاره کرد. مواردی که موجب شد تا نااطمینانی و ریسک ساختاری در اقتصاد افزایش یافته و نیاز بانک‌ها به تامین منابع مالی رشد کند.

هجوم بانک‌ها به بازار شبانه

همانطور که گفته شد بانک مرکزی در بازار باز 21 مهر سال جاری با کمتر از 50 درصد درخواست‌ بانک‌ها موافقت کرده است. از همین‌رو شبکه بانکی جهت تامین منابع مالی مورد نیاز خود به بازار قاعده‌مند یا شبانه مراجعه کرده و ارقام رد و بدل شده در این بازار قابل توجه بوده است. به‌طوری که مبالغ معامله شده در بازار شبانه بین 60 تا بیش از 72 هزار میلیارد تومان متغیر بوده است. در 21 مهرماه سال جاری ارزش اعتبارگیری بانک‌ها بیش از 64 هزار میلیارد تومان و ارزش توافقات بازخریدی که به سررسید رسیده‌اند نزدیک به 70 هزار میلیارد تومان گزارش شده است.

شرحی در رابطه با سیاست پولی بانک مرکزی

بانک مرکزی ایران همچون سایر کشورها از ابزارهای سیاست پولی برای کنترل تورم یا تحریک تقاضای کل استفاده می‌کند. یکی از مهم‌ترین این ابزارها، عملیات بازار باز یا توافق بازخرید (ریپو) است. در این فرآیند، بانک مرکزی با گرو گرفتن اوراق بهادار دولتی از بانک‌ها، منابع مالی کوتاه‌مدت در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. در مقابل، در شرایطی که بخواهد نقدینگی را از سیستم بانکی جمع‌آوری کند، از ریپو معکوس استفاده می‌کند؛ یعنی با فروش موقت اوراق، منابع مالی را از بانک‌ها جذب می‌کند.

در حال حاضر، بانک‌ها برای تأمین نقدینگی مورد نیاز خود سه مسیر مشخص در اختیار دارند. نخستین و ارزان‌ترین گزینه، بازار باز است که در آن بانک‌ها با نرخ سود ۲۳ درصد و معمولاً با سررسید ۷ روزه از بانک مرکزی استقراض می‌کنند. چنانچه نیاز نقدینگی آن‌ها از این طریق تأمین نشود، به سراغ بازار قاعده‌مند یا شبانه می‌روند؛ بازاری که در آن نرخ بهره ۲۴ درصد است و مهلت بازپرداخت تسهیلات، بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت تعیین شده است. در نهایت، بانک‌ها می‌توانند برای تأمین منابع خود به بازار بین‌بانکی نیز مراجعه کنند، جایی که نرخ بهره آن نیز حداکثر ۲۴ درصد و تحت کنترل بانک مرکزی قرار دارد.

در واقع، سیاست‌گذار پولی با تعیین دامنه‌ای مشخص برای نرخ بهره معروف به دالان نرخ سود بین ۲۳ تا ۲۴ درصد سعی می‌کند هم مسیر تأمین منابع برای بانک‌ها را هدایت کند و هم مانع از تشدید فشارهای تورمی شود.