تاخیر گفتار در کودکان
گفتار یکی از مهم ترین ابزار های ارتباطی در انسان ها میباشد و نقش بسیار اصلی در رشد اجتماعی و عاطفی و شناختی کودکان دارد. اگر کودک نسبت به هم سن و سال هایش دیرتر حرف بزند یا شروع به برقراری ارتباط کند, معمولا خانواده ها نگران و مضطرب میشوند و برای تاخیر گفتار و زبان اقدام میکنند.
تاخیر گفتار زمانی است که کودک در مقایسه با معیار های سنی رایج, دیر تر از حد انتظار شروع به صحبت کنند و یا واژگان و جملات متناسب با سنش نیست. اگر کودک دو ساله به طور کلی از 50 کلمه کمتر می گوید و نمیتواند جملات دو کلمه ای را بگوید, ممکن است دچار تاخیر گفتاری شده باشد و برای تشخیص قطعی باید حتما ارزیابی تخصصی توسط گفتاردرمان انجام شود.
تفاوت تاخیر گفتار با اختلال زبانی
عده ای از والدین و خانواده ها تاخیر گفتار را با اختلال زبانی اشتباه میگیرند. تاخیر زبانی معمولا به معنای کندی در رشد گفتاری نسبت به هم سن و سالانش میباشد اما در نهایت رشد گفتاری به روند طبیعی خودش ادامه میدهد.
اختلال زبانی به معنای مشکل در درک و یا تولید زبان میباشد و گاهی درمان طولانی تری دارد. پس به طور کلی کودکی که گفتارش فقط دیرتر شروع صحبت میکنند اما درک خوبی دارند معمولا تاخیر گفتاری دارند اما حتما نیاز هست که توسط آسیب شناس گفتار و زبان ارزیابی شود و درصورت نیاز برنامه درمانی مناسب اجرا شود.
علل تاخیر گفتار
تاخیر گفتاری دلایل مختلفی دارند و مهم ترین عوامل آن میتوان به عوامل محیطی و تربیتی, مشکلات شنوایی, عوامل ژنتیکی, مشکلات عصبی یا رشدی, مشکلات دهان و اندام های گفتاری و .. اشاره کرد.
عوامل محیطی و تربیتی مانند کمبود تعامل کلامی, استفاده بیش از اندازه از تلویزیون یا موبایل یا تبلت, نبود فرصت برای بازی و ارتباط با هم سن و سالان و .. هستند؛ نکته حائز اهمیت این است که کودکان برای یادگیری زبان, نیاز به شنیدن مداوم گفتار و تعامل با انسان دارند نه صدای تلویزیون و ..
مشکلات شنوایی در صورتیکه کودک به خوبی نشنود طبیعی است که نتواند به خوبی صحبت کند و حتی گاهی باعث تاخیر گفتار شود. بنابراین بررسی شنوایی یکی از اولین گام های ارزیابی تاخیر گفتاری میباشد.
عوامل ژنتیکی در برخی خانواده ها سابقه تاخیر گفتاری میباشد. مشکلات عصبی یا رشدی هم مانند مشکلاتی مانند اوتیسم, فلج مغزی یا سایر مشکلات و اختلالات عصبی ممکن است با تاخیر گفتاری همراه باشد. مشکلات دهان و اندام های گفتاری نیز مانند ناهنجاری های دهان و فک و زبان میتواند باعث بد تلفظی برخی صداها شوند.
نشانه های تاخیر گفتار در سنین مختلف
شناخت علائم تاخیر گفتاری در سنین مختلف میتواند به والدین کمک کند تا اقدام به موقع تری انجام دهند.
اگر از نوزادی تا 12 ماهگی کودک به صداها واکنشی نشان نداد یا غان و غون نکرد و یا تقلید صداها را انجام نداد, اگر 12 تا 24 ماهگی از واژگان به صورت محدود استفاده کرد یا درک دستورات ساده را نداشته باشد و یا ناتوانی در ترکیب دو کلمه ای داشته باشد. اگر 2 تا 3 سالگی کودکان گفتار نامفهومی داشته باشند, نداشتن جملات 3 کلمه ای, درک پایین مفاهیم ساده مانند بالا و پایین و بزرگ و کوچیک و .. همچنین در 3 تا 4 سالگی اگر اشتباهات زیادی در ساخت جملات دارد, ناتوانی در پاسخ دادن به سوالات ساده دارند و یا تمایل کمی به صحبت کردن یا برقراری ارتباط دارند, حتما باید به گفتاردرمانی مراجعه کنند و در صورت نیاز مشاورات لازم یا درمان لازم را دریافت کنند.
چه زمانی باید به گفتاردرمانگر مراجعه کرد؟
هر کودکی سرعت رشد گفتاری متفاوتی دارد اما اگر کودک هر یک از علائم را دارد بهتر است با گفتاردرمان مشورت کنید.
در 18 ماهگی هنوز هیچ کلمه ای نمیگوید, در 2 سالگی کمتر از 50 کلمه دارد, در 3 سالگی گفتارش برای افراد غریبه قابل درک نیست, تماس چشمی برقرار نمی کند یا به اسمش واکنش نشان نمیدهد, تمایلی به بازی و ارتباط ندارد, تشخیص زودهنگام کلید موفقیت در درمان تاخیر گفتار و زبان میباشد.
روش های ارزیابی و تشخیص
گفتاردرمانگران ابتدا با مصاحبه با والدین و بررسی سابقه رشدی کودک و ارزیابی های درک زبان و مشاهده تعامل و بازی کودک و بررسی ساختار دهان و اندام های گفتاری, تشخیص میدهند کودک تاخیر دارد یا خیر و علت تاخیرش چیست.
درمان تاخیر گفتار در کودکان
گفتاردرمانی تخصصی اصلی ترین روش درمان تاخیر گفتار میباشد و جلسات گفتاردرمانی با استفاده از بازی ها و تصاویر و تکنیک و تمرینات و داستان به کودک کمک میکند تا گفتارش تقویت شود. مدت درمان بستگی به شدت تاخیر, سن کودک و همکاری والدین میباشد.
نقش والدین نیز بسیار مهم است و درمان فقط محدود به جلسات گفتاردرمانی نمیباشد و والدین نقش بسیار مهمی در پیشرفت کودکان دارند. با کودکان باید زیاد صحبت شود حتی هنگام انجام کار های روزمره, ازش سوال بپرسید و صبر کنید تا پاسخ دهد, کتاب های تصویری بخوانید و درباره ی تصاویر گفت و گو کنید و از موبایل و تلویزیون دوری کنید و پیشرفت های کوچک را با تشویق همراه کنید. همچنین در صورت بروز مشکلات دیگر مثل شنوایی, مشکلات عصبی و .. به پزشک مربوطه مراجعه کنند.
نقش محیط و بازی در رشد گفتار
بازی یکی از بهترین راه ها برای تقویت گفتار کودکان میباشد و از طریق بازی, کودکان یاد میگیرند مفاهیم جدیدی را بیان میکنند و تعامل برقرار میکنند. بازی های تقلیدی مثل تلفن حرف زدن, مامان بازی, غذا دادن به عروسک ها و بازی های حرکتی همراه با گفتار مانند بدو بدو, بپر بالا و .. میتواند تاثیر به سزایی در رشد گفتار داشته باشد.
پیشگیری از تاخیر گفتار
هر چند برخی عوامل مانند ژنتیک قابل پیشگیری نیستند اما با رعایت چندین نکته میتوان خطر تاخیر گفتار را کاهش داد.
برای مثال از نوزادی با کودک زیاد صحبت کنید و به او فرصت پاسخ دادن بدهید و همچنین به موسیقی های کودکانه گوش دهید و همراهش بخونید و زمان تلویزیون و موبایل محدود باشد. تعامل و ارتباط دوطرفه را زیاد کنید و از ارتباط یکطرفه مانند گوشی و تلویزیون پرهیز کنید.
جمع بندی
در این مقاله سعی شد که شما عزیزان را با تاخیر گفتار و زبان آشنا کنیم. تاخیر گفتار و زبان در کودکان پدیده ای شایع میباشد ولی در بیشتر مواقع با تشخیص به موقع و درمان مناسب قابل حل است. والدین باید توجه داشته باشند که سکوت طولانی کودک همیشه مشکل بسیار جدی نیست اما بی توجهی به آن میتواند موجب تاخیر شدید زبانی و گفتاری شود. اگر احساس میکنید کودک شما هنگام صحبت با هم سن و سال هایش عقب تر است و یا علائم گفته شده را داشت, حتما به گفتاردرمان مراجعه کنید تا در اسرع وقت مشکل شما شناسایی شود و در صورت نیاز به درمان, تایم طلایی درمان از دست نرود. با حمایت و تعامل و تمرین مداوم در خانه اغلب اگر در مراحل اولیه باشد و تاخیر شدید نباشد یا عوامل دیگر درگیر نباشند, کودکان میتوانند به سرعت به مسیر رشد طبیعی گفتار خودشان بازگردند.
در صورتی که نیازمند خدمات گفتاردرمانی در کلینیک یا منزل یا به صورت آنلاین هستید, کلینیک گفتاردرمانی و کاردرمانی مانا آماده خدمت رسانی به شما عزیزان میباشد و در میتوانید به صورت رایگان با درمانگران تخصصی ما مشاوره رایگان داشته باشید و هر گونه سوال یا چالش یا نگرانی داشتید را از برترین متخصصان گفتاردرمانی بپرسید.
