به گزارش خبرگزاری ایمنا، زندگی مشترک تنها یک همراهی ساده نیست، بلکه ترکیبی از تفاوت‌های شخصیتی، ارزش‌ها، عادت‌ها و سبک‌های زندگی دو فرد است که در کنار هم قرار می‌گیرند. طبیعی است که این تفاوت‌ها گاهی باعث بروز تنش یا دلخوری شود، اما روان‌شناسان تأکید می‌کنند آنچه کیفیت رابطه را تعیین می‌کند، نه وجود مشکل، بلکه شیوه مواجهه با آن است. در حقیقت، بسیاری از روابط زناشویی نه به خاطر اختلافات واقعی، بلکه به دلیل شیوه نادرست انتقاد و بیان چالش‌ها دچار بحران می‌شوند. انتقاد سازنده اگر در زمان مناسب و با رعایت زبان احترام‌آمیز مطرح شود، می‌تواند همچون دارویی شفابخش، باعث رشد فردی و تقویت صمیمیت زوجین شود، در مقابل انتقاد مخرب یا مداوم، مانند سمی تدریجی عمل می‌کند که ریشه‌های محبت را از بین می‌برد، از همین رو شناخت اصول «گفتن و شنیدن انتقاد» ضرورتی اساسی در زندگی مشترک به شمار می‌رود.
انتقاد بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مشترک است و هیچ رابطه‌ای از آن بی‌نیاز نیست، با این حال تفاوت اساسی میان انتقاد سازنده و انتقاد تخریب‌گر در نیت، لحن، زمان و دوز بیان آن نهفته است. اگر هدف از انتقاد تنها تخلیه هیجان یا تحقیر طرف مقابل باشد، نتیجه چیزی جز فاصله عاطفی و کاهش صمیمیت نخواهد بود، اما زمانی که فرد با نیت بهبود وضعیت، در شرایط آرام و با زبانی محترمانه صحبت کند، همان جمله‌ای که می‌توانست به یک مشاجره تبدیل شود، به فرصتی برای نزدیکی بیشتر بدل خواهد شد.
از نگاه روان‌شناسی، انتقاد سالم باید همانند دارو تجویز شود؛ دارویی که اگر به مقدار درست و در زمان مناسب مصرف شود، درمانگر است و اگر بیش از اندازه یا در شرایط بحرانی به رابطه تزریق شود، کارکردی جز مسموم‌سازی ندارد. در نهایت، این انتخاب هر زوج است که با نوع نگاه و شیوه بیان خود، انتقاد را به ابزاری برای رشد و شکوفایی رابطه یا به عاملی برای تخریب و فاصله‌گذاری عاطفی تبدیل کنند.
روابط زناشویی همواره با فراز و فرودهایی همراه است و یکی از چالش‌های اساسی زوجین، نحوه بیان ایرادات و انتقاد از یکدیگر است. بسیاری از اختلافات نه به خاطر وجود مشکل، بلکه به دلیل شیوه بیان آن شکل می‌گیرد.
زمان و مکان؛ اصول طلایی انتقاد در ندگی مشترگ
فهیمه ماهرالنقش، دکتری روان‌شناسی، متخصص زوج‌درمانی و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره اصول و آداب انتقاد در زندگی مشترک اظهار کرد: انتقاد در زندگی مشترک نه‌تنها اجتناب‌ناپذیر، بلکه برای رشد رابطه ضروری است، مهم‌ترین پرسش این است که هدف ما از بیان ایراد چیست؟ اگر هدف تحقیر یا تخلیه خشم باشد، نتیجه‌ای جز تخریب ندارد؛ اما اگر هدف سازندگی و یافتن راه‌حل مشترک باشد، انتقاد می‌تواند فرصتی برای رشد زوجین باشد.
وی با اشاره به اهمیت شرایط طرح ایراد افزود: انتقاد در جمع، مقابل خانواده یا دوستان به شدت مخرب است زیرا باعث شرمندگی و ایجاد کینه می‌شود. همچنین در لحظه عصبانیت یا زمانی که طرف مقابل خسته، گرسنه و تحت فشار است، نباید گفت‌وگو را آغاز کرد. بهترین زمان زمانی است که هر دو آرام و آماده شنیدن هستند.
این زوج‌درمانگر با تأکید بر استفاده از «زبان من» به جای «زبان تو» تصریح کرد: جمله‌ای مثل تو همیشه شلخته‌ای به‌سرعت حالت تدافعی ایجاد می‌کند، اما اگر بگوییم وقتی وسایل روی میز می‌ماند من احساس آشفتگی می‌کنم، طرف مقابل به جای احساس حمله، آماده همکاری می‌شود.
در انتقاد باید تمرکز بر رفتار باشد نه بر شخصیت افراد
ماهرالنقش ادامه داد: زوجین باید به جای حمله به شخصیت، رفتار خاص را توصیف کنند. به‌عنوان نمونه، گفتن «تو خودخواهی» اتهام است، اما بیان «دیشب وقتی آخرین تکه غذا را بدون پرسیدن برداشتی من ناراحت شدم»، تمرکز بر رفتار دارد و امکان گفت‌وگو را افزایش می‌دهد.
وی یکی از تکنیک‌های مؤثر در این زمینه را «قاعده ساندویچ» دانست و توضیح داد: «انتقاد اگر میان دو جمله مثبت بیان شود، کمتر شبیه حمله به نظر می‌رسد. به طور مثال می‌توان ابتدا از زحمات همسر در آشپزی قدردانی کرد، سپس درخواست کرد پس از آن آشپزخانه مرتب‌تر بماند و دوباره با جمله‌ای مثبت گفت‌وگو را به پایان رساند.
از شکایت تا راه‌حل؛ مسیر انتقاد سازنده در زندگی متاهلی
این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: انتقاد بدون پیشنهاد فقط شکایت است. زوجین باید با ارائه راه‌حل یا دعوت به همکاری، امکان تغییر را فراهم کنند. پرسیدن اینکه «به نظرت چه کار کنیم تا این مشکل کمتر پیش بیاید؟» یا ارائه پیشنهادی عملی، گفت‌وگو را به سمت سازندگی می‌برد.
ماهرالنقش با تشبیه انتقاد به دارو گفت: دوز و زمان مصرف تعیین می‌کند که انتقاد مفید باشد یا مخرب. انتقاد مداوم از مسائل کوچک، مثل مصرف بیش‌ازحد دارو رابطه را مسموم می‌کند. در مقابل، بیان چالش‌ها اساسی و مهم در زمان مناسب می‌تواند همچون داروی شفابخش عمل کند.
این متخصص زوج‌درمانی تأکید کرد: زوجین باید پیش از بیان هر ایراد از خود بپرسند که آیا هدفم بهبود رابطه است یا مسموم‌کردن آن؟ آیا دوز و زمان درست را انتخاب کرده‌ام؟ اگر پاسخ مثبت باشد، انتقاد می‌تواند به ابزاری برای صمیمیت بیشتر و رشد مشترک تبدیل شود.
در نهایت، انتقاد در زندگی مشترک نه دشمن رابطه است و نه نشانه ضعف آن؛ بلکه ابزاری است که اگر درست به کار گرفته شود، می‌تواند به تقویت صمیمیت و درک متقابل بینجامد. همان‌طور که یک پزشک برای درمان بیماری، دارو را با دوز مشخص و در زمان مناسب تجویز می‌کند، زوجین نیز باید بیاموزند ایرادات یکدیگر را با نیت سازندگی، در شرایط مناسب و با زبان محترمانه بیان کنند. در نهایت، این انتخاب هر فرد است که با کلمات و رفتار خود، انتقاد را به داروی شفابخش رابطه یا به زهر تدریجی زندگی مشترک تبدیل کند.
منبع: ایمنا
