طراحی سیاه قلم یکی از پرطرفدارترین شاخه‌های هنرهای تجسمی است که در آن با استفاده از ابزارهایی مثل مداد زغالی، زغال طبیعی و زغال فشرده آثار فاخری تولید می.کنند. زغال به خاطر قابلیت ایجاد طیف‌های رنگی متنوع خاکستری تا سیاه عمیق، نقش مهمی در ایجاد بافت، سایه روشن و حجم دهی به طرح‌های مختلف دارد. اما آشنایی با انواع زغال و کاربرد آن‌ها در طراحی سیاه‌قلم برای هر هنرمندی از ضروریات است.
زغال چیست؟
زغال یک ماده سیاه رنگ است که با سوختن ناقص چوب یا مواد آلی به دست می‌آید. در هنر سیاه قلم زغال‌ها به شکل صنعتی یا طبیعی تهیه می‌شوند و بسته به ساختار، بافت و نرمی یا سختی‌شان در مراحل مختلف طراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به بررسی انواع زغال در طراحی سیاه قلم و کاربرد آن‌ها می‌پردازیم.
زغال طبیعی (Natural Charcoal)
زغال طبیعی حاصل فرآوری چوب‌های نرم همچون بید یا درخت انگور است. این نوع زغال بسیار سبک، نرم و شکننده است و اثرات آن به‌راحتی با دست یا ابزار محو کن پاک می‌شود.
کاربرد زغال طبیعی چیست؟
از مهم‌ترین کاربردهای این نوع زغال میتوان به موارد زیر اشاره کرد. ایجاد سایه‌های نرم و پخش شده قابل استفاده برای طراحی‌های اولیه و ایجاد بافت‌های ظریف کاربرد در ایجاد پس‌زمینه‌های سبک و مه آلود استفاده در طراحی چهره برای برجسته‌سازی فرم صورت و گونه‌ها این نوع زغال بسیار طبیعی بوده و قابل کنترل می‌باشد. البته ویژگی‌هایی همچون ماندگاری پایین و قابلیت پاک شدن بالا از معایب این ماده به حساب می‌آید.
زغال فشرده (Compressed Charcoal)
زغال فشرده از ترکیب پودر زغال و صمغ‌های گیاهی ساخته می‌شود که در خط تولید زغال فشرده در ایمان زغال میتوان دید. این نوع زغال نسبت به زغال طبیعی رنگ تیره‌تر و عمق بیشتری دارد. این نوع زغال به‌شکل مدادی یا قالبی تولید و عرضه می‌شود.
کاربرد زغال فشرده چیست؟
در این بخش کاربردهای این نوع از زغال‌ها را با هم بررسی می‌کنیم. از جمله کاربردهای زغال فشرده میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ایجاد تیرگی‌های قوی و خطوط پررنگ دارای قابلیت ایجاد کنتراست بالا در طراحی مناسب برای بخش‌های پایانی طرح یا فینیش کاری استفاده از زغال فشرده در طراحی چشم، مو، و خطوط عمقی صورت یا لباس مهم‌ترین مزیت این ماده ماندگاری بالا و تیرگی بیشتر آن است و سخت پاک شدن آن از جمله نقاط ضعف زغال فشرده است.
مداد زغالی (Charcoal Pencil)
مدادهای زغالی ترکیبی از زغال فشرده درون یک روکش چوبی هستند. این ابزار بسیار کنترل‌پذیر است و به راحتی مانند مداد گرافیتی در دست جای می‌گیرد. از جمله کاربردهای مداد زغالی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم: قابلیت طراحی خطوط دقیق، مثل تارهای مو، چشم‌ها و ابرو مناسب برای طراحان مبتدی و حرفه‌ای قابل استفاده در طراحی‌های ترکیبی با گرافیت یا پاستل کنترل بهتر در جزئیات و سایه زنی نرم از دیگر مزایای این محصول می‌توانیم به تمیزی کار و مناسب برای حمل بودن آن اشاره کنیم.
زغال سفید یا گچ پاستلی (White Charcoal)
برخلاف نامش، زغال سفید نوعی گچ فشرده است که در ترکیب با زغال سیاه برای ایجاد تضاد و نور در طراحی استفاده می‌شود. این ابزار در طراحی سیاه قلم، مخصوصاً در کاغذهای تیره یا خاکستری اهمیت زیادی دارد.
کاربرد زغال سفید چیست؟
امکان ایجاد هایلایت و نور در نقاط مشخص چهره مثل نوک بینی یا پیشانی ایجاد تعادل در کنتراست تصویر استفاده در سبک‌های رئالیسم و هایپررئالیسم افزایش درخشش و واقع گرایی طراحی از جمله مزایای این ماده است. البته این نوع زغال در هنگام استفاده باید به دقت استفاده شود تا طرح مصنوعی به نظر نرسد
چگونه بهترین نوع زغال را انتخاب کنیم؟
انتخاب نوع زغال به مرحله طراحی، سبک هنرمند و تکنیک مورد استفاده بستگی دارد. مثلا برای طراحی‌های اولیه و ترکیبی زغال طبیعی یا مداد زغالی مناسب‌تر است. اما برای سایه‌زنی‌های عمیق و نقاط تیره، زغال فشرده بهترین گزینه می‌تواند باشد. همچنین شما برای برجسته‌سازی نور می‌توانید از زغال سفید استفاده کنید. اگر به‌دنبال ساخت یک طراحی سیاه قلم واقع گرایانه هستید، ترکیب این ابزارها می‌تواند نتیجه حرفه‌ای‌تر و البته چشم‌گیر برای شما به همراه رقم بزند.
جمع‌بندی
طراحی سیاه‌قلم بدون استفاده درست از ابزارهایی مثل زغال، امکان‌پذیر نیست. هر کدام از انواع زغال طبیعی، فشرده، مدادی و سفید، نقش منحصر به فردی در شکل‌گیری خطوط، سایه‌ها و روح طرح ایفا می‌کنند. شناخت کاربرد انواع زغال در سیاه‌قلم باعث می‌شود کنترل بیشتری روی طرح خود داشته باشید، ظرافت بیشتری ایجاد کنید و به اثر هنری‌تان عمق و واقع‌گرایی ببخشید. اگر تازه‌کار هستید، با مداد زغالی شروع کنید و به مرور با زغال فشرده و طبیعی نیز تمرین کنید. هیچ‌چیز به اندازه تجربه عملی، مهارت شما را در این مسیر رشد نخواهد داد.
