دیالیز یک روش درمانی جایگزین برای افرادی است که کلیههایشان توانایی کافی برای پاکسازی خون از مواد زائد و مایعات اضافی را از دست دادهاند. این فرآیند به حذف سموم، اوره، کراتینین و آب اضافه از بدن کمک میکند و در واقع وظیفهی کلیهها را موقتاً برعهده میگیرد.
چرا به دیالیز نیاز داریم؟
زمانی که عملکرد کلیهها به کمتر از ۱۵٪ ظرفیت طبیعی کاهش مییابد (مرحله ۵ بیماری مزمن کلیه یا نارسایی کلیوی)، بدن قادر به حفظ تعادل مایعات، الکترولیتها و حذف مواد زائد نیست. در این شرایط، دیالیز برای حفظ حیات و بهبود کیفیت زندگی ضروری میشو
آیا گزینههای دیگری برای دیالیز وجود دارد؟
دیالیز بسیار وقتگیر و پر هزینه است، به همین دلیل همهی افراد آن را برای درمان انتخاب نمیکنند. گزینههای درمانی دیگری مانند مدیریت کمخونی وجود دارد که شما میتوانید از آن استفاده کنید. زمانی که کلیهها بهدرستی کار میکنند، هورمون اریتروپویتین (EPO) به طور طبیعی در بدن تولید میشود. برای کمک به کلیهای که در عملکرد خود دچار مشکل است، میتوان هر هفته تزریق EPO را انجام داد.
با کنترل فشار خون روند از کار افتادن کلیه را میتوان کاهش داد و برای جلوگیری از کم آبی بدن نیز باید مایعات فراوان در طول روز نوشید. توجه داشته باشید که قبل از مصرف هرگونه داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن و دیکلوفناک حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
پیوند کلیه یک انتخاب و گزینهی دیگر برای برخی افراد است. با پزشک خود مشورت کرده تا مطمئن شوید که پیوند کلیه برای شما مناسب است. در صورتی که موارد زیر را دارید، فرد مناسبی برای پیوند کلیه، ممکن است، نباشد.
سیگار کشیدن
استفاده بیش از حد از الکل
چاقی
مشکلات روانی درمان نشده
دیالیز موقت چیست؟
همانطور که اشاره کردیم برای دیالیزهای طولانی مدت، پزشکان از طریق یک شریان و ورید دسترسی ایجاد میکنند. برای دیالیز موقت از کاتتر استفاده میشود که یک لوله پلاستیکی کوچک است و معمولاً به داخل رگ گردن، قفسه سینه یا در نزدیکی کشاله ران وارد میشود. این جراحی با استفاده از بیهوشی و پس از تصویربرداری برای یافتن مکان مناسبی که باید کاتتر را قرار داد، انجام میشود.
چگونه برای دیالیز آماده شویم؟
قبل از اینکه اولین عمل دیالیز را انجام دهید، پزشک برای دسترسی به جریان خون شما یک لوله یا دستگاه را در مکان مناسب قرار داده است. این کار بسیار سریع انجام میشود و معمولاً همان روز ترخیص میشوید. در طول درمان لباسهای راحتی بپوشید و دستورالعملهای پزشک خود را بهخوبی و با دقت انجام دهید.
انواع دیالیز
۱. همودیالیز (Hemodialysis)
در این روش، خون از بدن خارج شده و پس از عبور از یک دستگاه تصفیه (دیالیزر)، مجدداً به بدن بازگردانده میشود. این فرآیند معمولاً در مراکز دیالیز یا در منزل (با آموزش ویژه) انجام میشود و هر جلسه حدود ۳ تا ۵ ساعت طول میکشد.
۲. دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis)
در این روش، از غشای صفاقی (پردهای نازک در حفره شکمی) به عنوان فیلتر طبیعی استفاده میشود. مایع مخصوص دیالیز از طریق یک کاتتر وارد شکم میشود و پس از جذب مواد زائد از خون، از بدن خارج میگردد. این روش معمولاً در منزل انجام میشود و به دو صورت دستی (CAPD) یا خودکار (APD) قابل اجرا است.
دیالیز در منزل
با پیشرفت تکنولوژی، امکان انجام دیالیز در خانه فراهم شده است. همودیالیز خانگی نیاز به آموزش دقیق و حضور یک فرد کمککننده دارد، در حالی که دیالیز صفاقی را میتوان به تنهایی انجام داد. انتخاب بین این دو روش بستگی به شرایط پزشکی، سبک زندگی و ترجیحات شخصی بیمار دارد.
آیندهی افرادی که به دیالیز نیاز دارند
تمامی اختلالاتی که در کلیه رخ میدهند، دائمی نیستند. افرادی که دچار نارسایی کلیه شدهاند میتوانند با انجام دیالیز موقت عملکرد کلیه در بدن خود را داشته باشند تا کلیهی آنها دوباره سلامت خود را به دست بیاورد و کارکرد خود را در بدن بدون نیاز به کمک دوباره شروع کند. با این حال در بیماریهای مزمن، کلیهها بهندرت بهتر میشوند.
این افراد باید به طور دائم دیالیز را انجام داده تا زمانی که نیاز به پیوند کلیه احساس شود. افرادی که دچار بیماری کلیوی هستند، سبک زندگی خود را نیز باید تغییر دهند و یک متخصص تغذیه نیز در کنار خود داشته باشند. تمامی مواردی که این متخصص برای تغذیه شما تجویز میکند بدون کم و کاست انجام دهید تا به روند بهبودی خود کمک کرده باشید.
اگر تحت درمان همودیالیز هستید، مصرف پتاسیم، فسفر و سدیم که شامل آب سبزیجات و نوشیدنیهای ورزشی میشود را کم کنید. مایعات زیاد موجود در بدن در این افراد میتواند مشکلاتی به دنبال داشته باشد و باید مقدار مایعات ورودی را کنترل کرد. برخی مواد غذایی مانند میوهها، سبزیجاتی مانند کاهو و کرفس از منابع پنهان مایعات هستند.
سازگاری پیدا کردن با دیالیز رعایت نکات مهم، احتمال پیوند کلیه را کاهش میدهد.
مراقبتهای لازم در دوران دیالیز
-
رژیم غذایی: کاهش مصرف پتاسیم، فسفر و سدیم؛ کنترل میزان مایعات ورودی به بدن؛ مشورت با متخصص تغذیه برای برنامهریزی مناسب غذایی.
-
داروها: مصرف منظم داروهای تجویز شده توسط پزشک، از جمله داروهای کنترل فشار خون و مکملهای مورد نیاز.
-
ورزش و فعالیت بدنی: حفظ فعالیت بدنی مناسب برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش خستگی.
-
مراقبت از محل دسترسی: حفظ بهداشت و مراقبت از محل دسترسی به خون (فیشولا یا کاتتر) برای جلوگیری از عفونت.
قطع دیالیز
در موارد نادری که عملکرد کلیه بهبود مییابد، ممکن است دیالیز قطع شود. با این حال، در بیشتر موارد، دیالیز به عنوان درمانی طولانیمدت ادامه مییابد. تصمیمگیری در مورد قطع دیالیز باید با مشورت پزشک و بر اساس ارزیابی دقیق وضعیت بیمار انجام شود
طول عمر بیماران دیالیزی
امید به زندگی در افرادی که تحت درمان قرار میگیرند به میزان از کار افتادگی کلیه، شرایط پزشکی و همچنین میزان پیگیریها و رعایت دستورالعملها توسط بیمار بستگی دارد. متوسط امید به زندگی در افراد تحت درمان ۵ تا ۱۰ سال است با این حال، بسیاری از بیماران ۲۰ تا ۳۰ سال با انجام دیالیز به زندگی خود ادامه دادهاند.