یه گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دهم مهرماه، در تقویم رسمی کشور به‌عنوان «روز نخبگان» نام‌گذاری شده است؛ روزی که هدف آن نه فقط تکریم چهره‌های درخشان علمی و فرهنگی ایران، بلکه بازتاب جایگاه والای نیروی انسانی متخصص و خلاق در مسیر پیشرفت کشور است. این مناسبت یادآور دغدغه دیرین نظام در شناسایی، توانمندسازی، اثرگذاری و نگهداشت سرمایه‌های انسانی ارزشمند است؛ سرمایه‌هایی که می‌توانند موتور محرک توسعه پایدار و خوداتکایی ملی باشند.
این نهاد به‌عنوان محور سیاست‌گذاری و اجرا در حوزه نخبه‌پروری، مأموریت‌هایی متنوع و گسترده را پیگیری کرده است. مأموریت‌هایی که در قالب سه محور کلان «شناسایی»، «توانمندسازی و توسعه اثرگذاری»، و «جذب و نگهداشت نخبگان» تعریف می‌شوند و در عمل تمامی لایه‌های جامعه نخبه‌محور از دانش‌آموزان مستعد تا اساتید برجسته دانشگاه را پوشش می‌دهند.
اولویت حفظ نخبگان و بازگشت نیروهای اثرگذار
سعید خدایگان، قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان، در تشریح رویکردهای دوره جدید، حفظ نخبگان داخلی را اولویت نخست و بازگشت متخصصان ایرانی مقیم خارج را هدف بعدی عنوان کرده است. وی با اشاره به هزینه‌های سنگین کشور برای تربیت هر نخبه – که در موارد تحصیل دکتری خارج از کشور، به ارقامی بالغ بر صد میلیارد تومان می‌رسد – هشدار می‌دهد که خروج این نیروها، محرومیت کشور از بازده علمی و عملکرد آینده آنان است.
در همین راستا، بنیاد ملی نخبگان با طراحی «اطلس مأموریت‌ها» و اولویت‌بندی طرح‌ها، مسیر جذب و نگهداشت سرآمدان علمی را هموارتر کرده است؛ به‌گونه‌ای که فارغ‌التحصیلان برجسته دانشگاه‌های معتبر، به‌جای انتظارهای طولانی، در کمتر از سه ماه فرآیند جذب را طی کنند. این شتاب در پذیرش، هم پیام احترام به توانمندی‌های نخبگان است و هم پیام نیاز مبرم کشور به حضور آنان.
طرح‌ها و برنامه‌های شاخص بنیاد
در دو دهه فعالیت، بنیاد ملی نخبگان با همکاری وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها، طرح‌های متعددی برای شناسایی و پرورش استعدادهای برتر اجرا کرده است. از جمله:
طرح شهاب: ویژه شناسایی استعدادهای دانش‌آموزی به‌صورت نامحسوس، تحت پوشش 4 میلیون و 233 هزار دانش‌آموز در 720 منطقه کشور.
طرح شهید وزوایی: حمایت از دانشجویان برتر با بسته‌های آموزشی، پژوهشی و فناورانه؛ بیش از 2472 دانشجوی ممتاز در یک سال اخیر تحت پوشش قرار گرفتند.
طرح پژوهشیار: حمایت مالی از دانشجویان دکتری تمام‌وقت با حقوق ماهیانه 15 میلیون تومان برای تمرکز بر پژوهش‌های عمیق.
طرح شهید احمدی روشن: شبکه‌سازی علمی و حل مسائل استان‌ها و صنایع توسط 1562 دانشجو در قالب 250 هسته حل مسئله، با بودجه 137 میلیارد تومان.
طرح شهید موسوی: جذب نخبگان در دستگاه‌های اجرایی با سه مرحله ارزیابی تخصصی و عمومی؛ تاکنون 37 هزار و 987 متقاضی و معرفی حدود هزار نفر به دستگاه‌ها.
طرح جهت: جذب اعضای هیئت‌علمی توانمند، با 14 هزار نفر ثبت‌نام در 10 سال و جذب 1097 نفر، همچنین اختصاص 20 درصد ظرفیت استخدامی وزارت علوم و بهداشت به نخبگان.
طرح شهید صیاد شیرازی: گذراندن خدمت سربازی در قالب تخصص‌های مرتبط برای نخبگان مشمول.
طرح مرحوم کاظمی آشتیانی: گرنت 300 میلیون تومانی برای اعضای هیئت‌علمی جوان در پنج سال اول اشتغال.
هر یک از این برنامه‌ها، علاوه بر ایجاد بستر رشد فردی، سهمی در بهبود شاخص‌های علمی و فناوری کشور دارند و روحیه کارگروهی و مسئله‌محوری را در میان جوانان نخبگان تقویت می‌کنند.
حمایت‌های معیشتی و مسکن نخبگان
مسائل معیشتی، به‌ویژه در دو حوزه اشتغال و مسکن، از مهم‌ترین دغدغه‌های نخبگان است. بنیاد ملی نخبگان، مطابق مصوبه هیئت وزیران و با دستور معاون اول رئیس‌جمهور، «کمیته مسکن نخبگان» را تشکیل داده و با دستگاه‌های اجرایی جلسات هفتگی برگزار کرده است. نتیجه این برنامه‌ریزی‌ها، قرارگیری 2815 نخبه در آستانه دریافت زمین یا واحد مسکونی در سراسر کشور، با تمرکز ویژه بر اعضای هیئت‌علمی جوان، بوده است.
در این چارچوب، استان تهران همچنان چالشی جدی دارد و نیازمند همکاری همه‌جانبه وزارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها و بانک مرکزی است تا این ابرچالش کوچک و مرحله‌ای حل شود. سایر استان‌ها با مشارکت استانداران توانسته‌اند بخش بزرگی از جامعه هدف را تحت پوشش قرار دهند.
پیوند نخبگان با صنعت و اقتصاد
بنیاد ملی نخبگان با اجرای «طرح همیار صنعت» و طراحی «طرح جذب خصوصی»، حلقه واسط میان نخبگان و صنایع بزرگ و کوچک کشور شده است. در این طرح‌ها، مسائل صنعتی واقعی شناسایی و به تیم‌های نخبه ارائه می‌شود تا با کمک اعتبار مالیاتی، راهکارهای عملیاتی و نوآورانه ارائه کنند. این مدل همکاری، علاوه بر حل مشکلات تولید، مسیر اشتغال‌زایی برای نخبگان را هموار می‌کند.
سازوکارهایی همچون «هیئت‌های اندیشه‌ورزی» و حمایت از اختراعات در سه سطح، نیز در همین راستا تعریف شده‌اند. به گفته علی نیکخبت، معاون مستعدان و آینده‌سازان بنیاد، هدف از حمایت‌های چندسطحی از اختراعات، رساندن آن‌ها به مرحله محصول یا خدمت واقعی و ورود به بازار است؛ فرآیندی که بنیاد نقش تنظیم‌گر آن را ایفا می‌کند.
الگوسازی و فرهنگ‌سازی
یکی دیگر از مأموریت‌های بنیاد، الگوسازی و تکریم نخبگان در جامعه است. در سال گذشته، 250 برنامه معرفی و تکریم مفاخر علمی در کشور اجرا شده و جایزه احیاشده «علامه طباطبایی» به 20 نخبه برجسته در رشته‌های مختلف اهدا شده است. این اقدامات، علاوه بر ایجاد انگیزه در نسل جوان، نقش الگوهای واقعی موفق را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد نخبه بودن صرفاً یک لقب نیست، بلکه مسئولیتی اجتماعی است.
امید به آینده؛ مسیر رو به رشد
بررسی عملکرد بنیاد ملی نخبگان در سال گذشته نشان می‌دهد که علی‌رغم محدودیت‌های بودجه‌ای که پس از افزایش ضریب به حدود 500 میلیارد تومان رسیده و نیمی از آن صرف هزینه‌های پرسنلی می‌شود – این نهاد توانسته با شبکه‌سازی استانی و تکمیل ساختار اداری خود، بخش زیادی از برنامه‌های راهبردی را اجرا کند. مأموریت‌های ملی همچنان نیازمند تقویت منابع هستند، اما دستاوردهایی چون جذب سریع‌تر نخبگان، حمایت از طرح‌های پژوهشی، پیوند با صنعت و رفع چالش مسکن، نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر است.
روز 10 مهر، علاوه بر تکریم نخبگان، فرصتی است برای بازاندیشی درباره جایگاه آنان در جامعه و تجدید عهد با ارزش‌هایی که این قشر نمایندگی می‌کند؛ ارزش‌هایی چون دانایی، توانایی و مانایی. مسیر نخبه‌پروری، مسیری طولانی و پرچالش است، اما تجربه بنیاد ملی نخبگان نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق و حمایت همه‌جانبه، می‌توان ظرفیت‌های فرهیختگان کشور را به ثمر رساند و چراغ امید را در افق توسعه ملی روشن نگاه داشت.
انتهای پیام/
منبع: تسنیم
